Një pjesë e misrit të sapokorrur ruhet në një metodë lokale duke u tharë me ajër të nxehtë. Foto nga Goodhope Amani, e përdorur me leje.

Aflatoksinat, një grup përbërësish toksikë të prodhuar nga disa kërpudha, po paraqesin një kërcënim të madh për kulturat bujqësore në Afrikën Lindore.

Këto toksina gjenden zakonisht në kultura të tilla si misri (misri), kikirikët, farat e pambukut dhe arrat. Kërpudhat kryesore që prodhojnë aflatoksinë janë Aspergillus flavus dhe Aspergillus parasiticus, të cilat lulëzojnë në rajone të ngrohta dhe të lagështa. Kërpudhat që prodhojnë aflatoksinë mund të kontaminojnë kulturat bujqësore në çdo fazë, nga kultivimi deri te magazinimi.

Problemi i aflatoksinës është veçanërisht i dukshëm në rajonet tropikale me klimë të moderuar, si Tanzania, Kenia dhe Uganda. Në vitin 2016, qeveria e Tanzanisë raportoi rreth 14 vdekje të lidhura me konsumin e ushqimeve të kontaminuara me aflatoksinë.

Global Voices intervistoi Dr. Masolwa Ng'wanasayi, një gastroenterolog nga Spitali Aga Khan në Dar es Salaam, i cili hodhi dritë mbi mënyrën se si aflatoksina vret ngadalë njerëzit. Ai tha se individët më të rrezikuar janë ata që jetojnë në zonat rurale:

Në zonat urbane, situata është disi më e mirë, veçanërisht nëse blini ushqime të certifikuara nga Byroja e Standardeve të Tanzanisë (TBS), e cila siguron produkte pa aflatoksinë. Dëmi i aflatoksinës nuk është i menjëhershëm; duhen 10-15 vjet për tu manifestuar. Ekspozimi i zgjatur dëmton qelizat e mëlçisë, duke zvogëluar aftësinë e tyre për t'u rigjeneruar dhe riparuar, duke çuar përfundimisht në shfaqjen e kancerit. Kërkimet e kryera në Afrikë zbulojnë se të paktën 40 për qind e rasteve të kancerit të mëlçisë i atribuohen ekspozimit ndaj aflatoksinës.

Dr. Masolwa Ng'wanasayi duke folur me Global Voices nga Spitali Aga Khan, Dar es Salaam. Foto nga Goodhope Amani, e përdorur me leje.

Dr. Ng'wanasayi shpjegon se aflatoksina nuk prek vetëm qeniet njerëzore, por mund të prekë edhe kafshët, si dhitë dhe lopët. Konsumimi i produkteve shtazore të kontaminuara mund të përbëjë rreziqe për shëndetin e njeriut. Ai rekomandoi kontrolle të rregullta për zbulimin dhe trajtimin e hershëm.

Në një bisedë me Global Voices në Dar es Salaam, Dr. George Mahuku, një patolog i vjetër i bimëve me Institutin Ndërkombëtar të Bujqësisë Tropikale (IITA) për Afrikën Lindore, Jugore dhe Qendrore, vuri në dukje ndikimin e ndryshimit të klimës në kontaminimin me aflatoksinë:

Aflatoksina është një shqetësim i madh, veçanërisht në rajonet tropikale, pasi kushtet mjedisore janë të favorshme për rritjen e kësaj kërpudhe. Aktualisht jemi dëshmitarë të një rritjeje të raporteve të kontaminimit me aflatoksinë për shkak të ndryshimeve klimatike. Kjo kërpudhë lulëzon në thatësirë ​​ose në kushte të temperaturës së lartë. Kjo është një çështje e rëndësishme brenda Afrikës Lindore.

Dr. George Mahuku pas një interviste me Global Voices në zyrën e tij në Dar es Salaam. Foto nga Goodhope Amani, e përdorur me leje.

Mjeku Mahuku shton se problemi fillon në ara, pasi kërpudhat rriten në tokë. Për të zbutur ndotjen me aflatoksinë, është thelbësore të mbrohen të mbjellat. Kjo përfshin përdorimin e varieteteve të përmirësuara të kulturave, mbrojtjen e drithërave nga dëmtimi i insekteve, sigurimin e korrjes së drenazhuar mirë dhe heqjen e kokrrave të dëmtuara. Këto masa mund të zvogëlojnë ndjeshëm kontaminimin. Përveç kësaj, studiuesit e bujqësisë kanë zhvilluar një metodë bio-kontrolli të quajtur Aflasafe, të cilën fermerët mund ta përdorin gjatë mbjelljes. Aflasafe zhvendos kërpudhat që prodhojnë toksina, duke çuar në një reduktim mbresëlënës 80-100 për qind të prekjes, me 100 për qind efikasitet nëse aplikohet në kohën e duhur.

Dr. Mahuku gjithashtu vuri në dukje se sfida e rëndësishme e luftimit të aflatoksinës në rajon është ndërgjegjësimi i kufizuar i fermerëve, një situatë e rrezikshme e shoqëruar nga efektet e vazhdueshme të ndryshimeve klimatike.

Çështja më thelbësore me aflatoksinën është se dëmi që ajo shkakton është i padukshëm; është pa shije dhe pa erë. Ne në thelb po luftojmë një kundërshtar të padukshëm. Bindja e fermerëve për të marrë masa bio-kontrolli për një problem që ata nuk mund ta shohin lehtësisht, paraqet një pengesë të madhe.

Eliamani Singo, pas një dite të gjatë në fermë. Foto nga Goodhope Amani, e përdorur me leje.

Eliamani Singo, një banor i fshatit Kabuku në rajonin Tanga të Tanzanisë lindore,  kultivon misër prej më shumë se 20 vjetësh. Ndërkohë që ka marrë masa të kujdesshme, që nga përzgjedhja e farës deri tek ajo pas korrjes, ai nuk është në dijeni të çështjes së aflatoksinës dhe ndikimit të saj në shëndetin e njeriut. Ai i tha Global Voices:

Gjatë korrjes, sigurohem që misri të jetë tharë plotësisht dhe më pas e ruaj në një vend të ngritur për të vazhduar procesin e tharjes. Për çështjen e aflatoksinës nuk e kam idenë, prandaj specialistët e bujqësisë duhet të vizitojnë fermerët për të dhënë informacione.

Sipas vlerësimeve të Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), rreth 500 milionë njerëz, shumica në Afrikën Sub-Sahariane, janë të ekspozuar ndaj niveleve të pasigurta të mykotoksinës. Misri dhe kikirikët, ndër produktet kryesore në Afrikë, janë shumë të ndjeshëm ndaj ndotjes me aflatoksinë. Kjo nënvizon nevojën që qeveritë t'i japin përparësi përpjekjeve për sigurinë ushqimore në rajon.

Nuk ka dyshim se aflatoksina përbën një kërcënim të rëndësishëm jo vetëm për shëndetin e njeriut, por edhe për sigurinë ushqimore në rajon. Institutet kërkimore bujqësore, si Instituti Ndërkombëtar i Bujqësisë Tropikale (IITA), po punojnë për të zbuluar mënyra më efektive për të adresuar këtë çështje. Qeveria e Tanzanisë ka marrë gjithashtu hapa për të informuar fermerët mbi praktikat e duhura bujqësore, përzgjedhjen e farës dhe metodat e sigurta të ruajtjes.

Iniciativat si projekti TANIPAC fokusohen në ndërtimin e objekteve moderne të ruajtjes për kulturat bujqësore dhe mësimin e praktikave më të mira të fermerëve, me plane për zgjerim në mbarë vendin. Megjithatë, adresimi i çështjes së aflatoksinës kërkon një përpjekje kolektive, pasi ajo i kapërcen kufijtë.