Foto me Canva Pro.

Ka gardhe, porta dhe roje sigurie. Është një çështje që ka mbizotëruar prej vitesh në mediat xhamajkane – por kur një raportim i Al Jazeera Plus u shpërnda gjerësisht në mediat sociale kohët e fundit, ndezi një raund të ri debati mbi një temë delikate për xhamajkanët – aksesi i tyre i kufizuar në plazhet e ishullit:

You know who can’t access Jamaica’s white-sand beaches? Jamaicans. pic.twitter.com/EFOHsA6YPg

— AJ+ (@ajplus) September 25, 2023

E dini se kush nuk mund të hyjë në plazhet me rërë të bardhë të Xhamajkës? Xhamajkanët.

Sipas raportit, ka 74 plazhe publike në Xhamajka, por shumë prej tyre janë të vështira për t'u aksesuar, ose janë në gjendje të keqe ose duhet paguar një tarifë hyrjeje. Megjithatë, ministria përgjegjëse tha:

In keeping with the Beach Access & Management Policy, Jamaica has 76 beaches in total that are either owned by government agencies or private entities. @MHureccjm

— MEGJC (@megjc_jm) February 2, 2021

Në përputhje me Politikën e Qasjes dhe Menaxhimit të Plazhit, Xhamajka ka gjithsej 76 plazhe që janë në pronësi të agjencive qeveritare ose subjekteve private.

Teksa jo të gjitha plazhet publike të mbetura janë në gjendje të mirë (qeveria ka premtuar t'i përmirësojë ato), vajtja në plazh për xhamajkanët është relaksimi i duhur. Qoftë për një aktivitet shoqëror, një shëtitje familjare, një festë me miqtë, apo edhe një festë private, shpesh është një shans për t'u qetësuar në fundjavë ose në një ditë pushimi.

Plazhi është një hapësirë ​​e çmuar, ku fëmijët mund të vrapojnë lirshëm dhe të rriturit mund të thithin ajër të pastër dhe të hanë peshk të skuqur dhe bammy, një ushqim i preferuar buzë detit. Pushimet publike janë ditë të shpenzuara në plazh për xhamajkanët; anëtarët e kongregacioneve të kishës dhe grupet e komunitetit, të rinj dhe të moshuar, grumbullohen me autobusë dhe nisen për në bregdet – por plazhet ofrojnë gjithashtu më shumë sesa thjesht argëtimi i shëndetshëm. Ato janë një burim të ardhurash për shumë njerëz, veçanërisht për peshkatarët.

“Aty ku nuk kanë gardhe, ata kanë male me mure betoni,” tha një peshkatar gjatë raportimit të Al Jazeera, që u fokusua në bregdetin verior, ku resortet e mëdha janë përhapur që nga vitet '90. “Ky sistem kolonial po kthehet menjëherë te ne,” shtoi ai. Një bloger xhamajkan e quajti situatën si “aparteid”.

Megjithatë, jo të gjithë xhamajkanët u pajtuan me disa nga pretendimet e bëra në video – duke përfshirë atë se vetëm një për qind e plazheve janë të aksesueshme për vendasit:

Drive along main road from Kingston to Portland. Stop in any community & ask them where is the nearest beach.

Miles of unnamed community beaches in almost every community. No restrictions.

If u aren't from there u won't even know there is a beach down that road.

📍St Thomas pic.twitter.com/ov08aGYcu8

— Vela Kuti 🇯🇲 (@VellusAurelius) September 26, 2023

Udhëtoni përgjatë rrugës kryesore nga Kingston në Portland. Ndaloni në çdo komunitet dhe pyesni se ku është plazhi më i afërt. Plazhe kilometrike komunitare pa emër në pothuajse çdo komunitet. Asnjë kufizim. Nëse nuk jeni vendas, as nuk do ta dini se ka një plazh poshtë asaj rruge.

Ky koment ndezi diskutime të mëtejshme, me disa pyetje nëse kishte, në fakt, kaq shumë plazhe të pazbuluara dhe të aksesueshme përgjatë bregut juglindor. Duke reaguar ndaj videos, ekonomisti Damien King sugjeroi se çështja është nëse duhet paguar për aksesin në plazh apo jo, ndërsa disa raste janë rezultat i “pronësisë problematike të tokës” ndër vite:

This is shocking and scandalous. I mean, it would be if it were even remotely true. But it isn't. Jamaicans have access to scores of beaches. The issue is not access. It's access without paying for the cost of cleaning and maintaining the space. And that's a different issue. https://t.co/LlWR1bUDE6

— Damien King (@DamienWKing) September 27, 2023

Kjo është tronditëse dhe skandaloze. Dua të them, do të ishte nëse do të ishte edhe nga distanca e vërtetë. Por nuk është. Xhamajkanët kanë qasje në shumë plazhe. Çështja nuk është aksesi. Është akses pa paguar koston e pastrimit dhe mirëmbajtjes së hapësirës. Dhe kjo është një çështje tjetër.

Disa plazhe xhamajkane që dikur ishin pa pagesë janë ende të hapura për publikun – por me një kosto – si plazhi Puerto Seco në bregun verior, të cilin qeveria ia ka dhënë me qira një kompanie private që rregulloi dhe rihapi plazhin në 2018.

Raportimi i Al Jazeera theksoi punën e ndërgjegjësimit të Lëvizjes Mjedisore të Jamaica Beach Birthright JaBBEM, një grup lobimi i formuar në vitin 2022 që ka marrë mbështetje të vazhdueshme. “Ne duam shkolonizimin e kësaj toke”, thotë themeluesi i saj, Devon Taylor. Faqja e internetit e grupit tregon për aspektet kulturore dhe historike të plazheve të Xhamajkës:

Plazhet tona të pacënuara dhe rurale janë të gjalla dhe janë pjesë e shpirtit të kombit tonë ishullor. Ato janë entitete mjedisore të kufizuara dhe të brishta që duhen vlerësuar. Disa nga kujtimet tona më të bukura të pushimeve, zgjimi shpirtëror dhe frymëzimi ndodhin në plazhet tona. Peshkatarët tanë ndihmojnë për të ushqyer këtë komb nga deti. Një pjesë e historisë sonë më të errët mund të tregohet në plazhet e Xhamajkës, në të cilat paraardhësit tanë të skllavëruar zbarkuan dhe u trajtuan si kafshë nga skllavëria.

Ndërkohë po qarkullon një peticion që, ndër të tjera, bën thirrje që Akti i Kontrollit të Plazhit të epokës koloniale të vitit 1956 “të shfuqizohet dhe të zëvendësohet menjëherë”. Në faqen e peticionit theksohet:

Ky ligj ishte produkt i një mentaliteti kolonial që ka mbetur në letër i pandryshuar dhe lejon diskriminimin kundër popullit xhamajkan. Ky ligj është padyshim racist dhe nuk duhet të ketë vend në ligjet e Xhamajkës.

Në thelb, ligji i 1956 nuk u jep xhamajkanëve asnjë të drejtë të natyrshme për akses në plazh.

Çështja po bëhet temë kryesore e mediave në Xhamajka, duke shkaktuar habi dhe shqetësim kur u publikua lajmi se ishte planifikuar ngritja e një “resorti luksoz” ngjitur me plazhin Bob Marley në bregun jugor, relativisht të pazhvilluar të ishullit. Plazhi dikur frekuentohej nga ylli i muzikës reggae, miqtë e tij dhe kolegët muzikantë gjatë viteve '70. Ndërtimi i resortit është pjesë e përpjekjes për të zhvilluar turizmin, strehimin dhe mundësitë në anën juglindore të Xhamajkës, si rezultat i ngritjes së autostradës së Bregut të Jugut, disa kilometra në brendësi të vendit.

Ndërsa zhvillimi synon t'i japë besueshmëri të konsiderueshme bregdetit jugor dhe të tërheqë kompani të tjera ultra-luksoze me projektin shumëmiliardë dollarësh për përmirësimin e autostradës bregdetare jugore që hap zonën për investime, ai gjithashtu thuhet se do të zhvendosë familjet Rastafariane që jetojnë atje prej dekadash – një efekt që kompania e zhvillimit e mohoi vitin e kaluar.

Djali i Marley, Ziggy, bashkë me vëllanë e motrën Stephen dhe Cedella, ka mbrojtur fuqishëm kauzën që xhamajkanët të kenë akses në të gjitha plazhet, në mbarë ishullin. “Kjo nuk është mënyrë për të nderuar trashëgiminë [Marley],” vuri në dukje JaBBEM në një Letër të Hapur të tetorit 2022.

Ndërkohë, qeveria xhamajkane po harton një Politikë të Qasjes dhe Menaxhimit të Plazheve, për të cilën kërkoi kontributin e publikut dhe zhvilloi konsultime me palët e interesuara në fillim të vitit 2021. Lobistët pohojnë se strategjia, e paraqitur nga kryeministri Andrew Holness në parlament në mars 2023, do të japë vetëm të drejta të kufizuara për xhamajkanët, megjithëse Holness deklaroi: “Të gjithë xhamajkanët duhet të kenë akses në plazhet tona të bukura”.

Në një fjalim në fillimin e ndërtimit të një tjetër hoteli të madh në bregun verior, kryeministri tha se xhamajkanët nuk duhet të privohen nga pasuritë natyrore të ishullit, përfshirë plazhet.

JaBBEM aktualisht ka tre çështje aktive në gjykatë, duke përfshirë Bob Marley Beach, ku banorët e prekur paditën pa patur sukses ndërtuesit. Rasti i dytë përfshin lumin Little Dunn në Ocho Rios, një plazh publik popullor pranë qytetit turistik që u mbyll në gusht 2022 – me sa duket për arsye sigurie – dhe nuk është rihapur ende. JaBBEM po padit Korporatën e Zhvillimit Urban të qeverisë, e cila nuk ka dhënë informacione të mëtejshme për këtë çështje.

Plazhi i tretë është në Gjirin Mammee, gjithashtu pranë Ocho Rios, ku banorët e komuniteteve fqinje kanë nisur një peticion. Siç thekson raportimi i Al Jazeera-s, ata janë privuar nga mjetet e tyre të jetesës – jo vetëm nga peshkimi, por edhe nga shitja e suvenireve, udhëtimet me jet ski dhe atraksionet e tjera – sepse ata nuk janë në gjendje të hyjnë në plazhin ku ndërtimi i hoteleve ka nisur në shkallë të gjerë.

Xhamajka nuk është i vetmi ishull që nuk u garanton njerëzve të saj të drejtat e përgjithshme të aksesit në plazhe, kryesisht si rezultat i llojit të zhvillimit turistik që i përjashton vendasit. Në Shën Vincent dhe Grenadine, protesta paqësore u zhvilluan në fillim të këtij viti në ishullin Canouan, për një hyrje në një vendpushim – dhe që kur një uragan i vitit 2017 shkatërroi ishullin Barbuda, janë shfaqur ndërtime elitare luksoze, me shqetësime të shprehura në mediat sociale. Ndërkohë që qeveria thotë se të gjitha plazhet në Antigua dhe Barbuda janë ende të aksesueshme për qytetarët me ligj, një raport paraprak për hyrjen në plazh është duke u përgatitur.

Ndërkohë, një xhamajkan postoi një perëndim dielli të bukur nga plazhi Bob Marley.

Yesterday's Sunset from Bob Marley Beach 🌅 pic.twitter.com/KSwGAmXjAR

— Perpetually Good Yute (@cezbuelto) October 8, 2023

Perëndimi i diellit dje në plazhin Bob Marley

Ndërsa një tjetër thotë se po shijon plazhin Bob Marley për aq kohë sa mundet:

When Jamaicans speak of wanting a ‘free beach’ that implies,

-a beach that has no entry fee

& or

-a beach that may have a cover charge but not one that is so expensive it essentially limits our access to use & enjoy it

Give thanks for Bob Marley beach access while it last✌🏽 pic.twitter.com/4ujUfAif7S

— MariaHitchins (@MariaHitchins) September 28, 2023

Kur xhamajkanët flasin për dëshirën e një “plazhi të lirë”, kjo nënkupton, një plazh që nuk ka tarifë hyrjeje dhe/ose një plazh që mund të ketë një tarifë, por jo aq të shtrenjtë sa që në thelb kufizon aksesin tonë për ta përdorur dhe shijuar atë. Falënderoni për aksesin plazhin Bob Marley për sa zgjat.