Petra Blažić, Menaxhere e Projektit në Qendrën për Perspektivë Evropiane nga Sllovenia. Foto: Meta.mk, përdoret me leje.

Ky shkrim është publikuar fillimisht nga Meta.mk. Një version i redaktuar ribotohet këtu nën një marrëveshje për ndarjen e përmbajtjes midis Global Voices dhe Fondacionit Metamorphosis. 

Meta.mk foli me Petra Balažič, menaxhere e projektit nga Qendra Sllovene për Perspektivë Evropiane (CEP), e cila punon në rajonin e Ballkanit Perëndimor për ndërgjegjësimin ndaj dezinformatave. Ajo vuri në dukje se përhapja e dezinformatave është çështje e sigurisë dhe stabilitetit të vendeve të Ballkanit Perëndimor, por edhe se grupmoshat në shoqëri duhet të trajtohen ndryshe, kur kemi të bëjmë me dezinformimin.

Meta.mk: A e konsideroni ju apo organizata juaj dezinformimin si çështje stabiliteti dhe sigurie?

Petra Balažič (PB):  Dezinformimi është padyshim një çështje stabiliteti dhe sigurie. Ajo që dezinformimi përpiqet të bëjë është të ekspozojë dhe abuzojë me dobësitë e shoqërive për t'i copëtuar ato.

Nëse fushatat e dezinformimit janë të suksesshme dhe ju humbni kohezionin shoqëror, atëherë vini në një situatë ku zbatimi i parimeve, standardeve dhe praktikave demokratike bëhet shumë i vështirë.

Me mungesë kohezioni shoqëror, ju keni antagonizëm më të madh në shoqëri dhe kjo gjithashtu sjell, në skenarin më të keq, edhe agresion, dhunë dhe mungesë vullneti për të punuar së bashku për një të ardhme të përbashkët.

Meta.mk: Na tregoni më shumë për punën e Qendrës në luftën kundër dezinformatave në vendet e Ballkanit Perëndimor.

PB: Qendra për Perspektivë Evropiane është një institucion i themeluar në vitin 2020 nga Ministria e Punëve të Jashtme dhe Evropiane të Sllovenisë. Që atëherë, ne jemi rritur ndjeshëm dhe tani po zbatojmë një numër të madh projektesh të suksesshme, sepse me punën tonë të palodhur kemi dëshmuar se jemi të besueshëm dhe për këtë arsye kemi pasur shumë projekte që kanë ardhur.

Ne zbatojmë projekte në bashkëpunimin rajonal, në paqen dhe sigurinë, në komunikimet strategjike, forcimin e qëndrueshmërisë shoqërore dhe luftimin e dezinformatave dhe natyrisht Forumin Strategjik të Bledit, i cili është shumë i njohur në këtë pjesë të botës. Dhe është diçka për të cilën ne si Qendër për Perspektivë Evropiane dhe si Slloveni jemi vërtet krenarë.

Ne po përpiqemi që qeveria, media dhe organizatat e shoqërisë civile të punojnë së bashku për të patur një dialog dhe përfundimisht të arrihet në një pikë ku ata së bashku mund të krijojnë mekanizma kombëtarë për luftën kundër dezinformimit.

Të kesh një strategji do të thotë që ti e di se si e përkufizon dezinformimin, kush është përgjegjës për ta kundërshtuar atë dhe në çfarë mënyre, si do t'ia komunikosh përgjigjen njerëzve si dhe cili sektor do të jetë përgjegjës për cilën pjesë të mbrojtjes. Kjo ka të bëjë si me sektorët brenda qeverisë, ashtu edhe me ata jashtë saj në përgjithësi.

Do të doja të përmendja edhe një projekt tjetër që ka qenë shumë i suksesshëm dhe që është plotësues i atij që sapo përshkrova: shkëmbimi i diplomacisë dixhitale evropiane. Ky është një projekt që fokusohet në forcimin proaktiv të qëndrueshmërisë sociale ndaj dezinformimit përmes komunikimeve të suksesshme strategjike të qeverive, me shoqëritë kur bëhet fjalë për dezinformimin. Ky projekt zbatohet prej gjashtë vitesh dhe ka qenë shumë i suksesshëm. Dhe nuk përfshin vetëm Ballkanin Perëndimor, por edhe vendet e Partneritetit Lindor, Ballkanin dhe SHBA-në dhe Kanadanë.

Meta.mk: A mendoni se është e mundur që qeveria, shoqëria civile, mediat të ulen në një tryezë dhe të diskutojnë strategjinë për luftën ndaj dezinformimit?

PB:  Më duhet të besoj se është e mundur. Unë, sinqerisht besoj se është e mundur. Mendoj se duhet kohë. Mendoj se kërkon shumë energji dhe përkushtim të palëkundur. Kërkon një investim si në aspektin kohor ashtu edhe në aspektin e shumë zhgënjimeve që hasim gjatë rrugës. Nuk po na pengon. Dhe besoj se ekziston drita proverbiale në fund të tunelit.

Në një farë mase, mosbesimi mes sektorëve ka kuptim, por nuk është përfundimtar. Nuk duhet të jetë kështu. Nëse e ruajmë këtë dialog, do të jemi në gjendje ta rindërtojmë atë besim. Tre njerëz të mirë – një në secilin sektor – mund të mjaftojnë për një hap përpara. Padyshim që shpresojmë se janë më shumë se tre, por kemi besim se me kalimin e kohës do të marrim më shumë njerëz dhe do të jemi në gjendje të rindërtojmë besimin.

Dua të përmend në këtë pikë se ne patëm në qershor në Portorož, në Slloveni, një trajnim rajonal për luftën ndaj dezinformatave. Dhe ne kishim përfaqësues të çdo qeverie të Ballkanit Perëndimor, të mediave të Ballkanit Perëndimor dhe sektorit të shoqërisë civile të Ballkanit Perëndimor që na u bashkuan në Portorož. Kishim njerëz nga të tre sektorët që punonin së bashku në një tryezë. Gjërat nuk kanë shkuar domosdoshmërisht gjithmonë mirë në çdo moment, por pashë që dialogu vazhdon dhe kjo është një shenjë e mirë se kur të mblidhemi të gjithë herën tjetër, do të jemi në gjendje të bëjmë një hap përpara.

Meta.mk: Publikimi i Qendrës, Lufta e Informacionit dhe Lufta për të Vërtetën ekspozoi taktikat dhe efektet e dëmshme të dezinformatave të vazhdueshme të huaja në Ballkanin Perëndimor, duke paralajmëruar për ndikimin e tyre. Çfarë mund të ndani tjetër?

PB:  Edhe ky publikim tregoi se dezinformimi është pjesë e fushatave me ndikim më të madh. Hapësira e informacionit është vetëm një pjesë e fushatave enigmatike të ndikimit. Ajo ndikon në ekonomi. Kjo ndikon në diplomaci. Kjo ndikon në marrëdhëniet me partnerët tanë euroatlantikë.

Është me të vërtetë e rëndësishme që, para së gjithash, të kemi ndërgjegjësimin se dezinformimi është aty, se ai është pjesë e tablosë më të madhe dhe se në këtë moment ne jemi ende të paaftë për t'iu kundërvënë në mënyrë efektive në Ballkanin Perëndimor. Dhe kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të vazhdoni të punoni. Dhe kur bëhet fjalë për ndërgjegjësimin, të mund të angazhohen të gjithë për ta eksploruar këtë fenomen në mënyrën më të orientuar drejt rezultateve të mundshme.

Meta.mk: Mendoni se rinia është veçanërisht e ndjeshme ndaj ndikimit malinj të narrativave dezinformative?

Petra Balažič:  Projekti ynë nuk merret në mënyrë specifike me rininë. Megjithatë, të rinjtë janë pjesë e shoqërisë dhe padyshim që ne e kemi parasysh edhe këtë. Shumë herë kur bëjmë biseda me partnerët tanë del në pah kjo çështje. Të rinjtë janë po aq të cenueshëm sa çdo pjesë tjetër e shoqërisë, por në një mënyrë tjetër.

Mënyra se si dezinformimi arrin tek ata është e ndryshme nga mënyra se si ai arrin te brezat e vjetër. Ne duhet të kemi parasysh rrugët e përhapjes së dezinformatave te të rinjtë. Ne gjithashtu duhet të mendojmë se si t'i shpjegojmë rreziqet e dezinformimit të rinjve.

Për më tepër, është e rëndësishme t'u tregojmë të rinjve se ata kanë fjalën e tyre, zëri i tyre ka rëndësi, gjërat mund të ndryshojnë për mirë dhe ata nuk kanë nevojë t'i dorëzohen apatisë, e cila po rritet te të rinjtë.

Dhe kjo është diçka që ne mund ta arrijmë nëse u japim të rinjve një perspektivë të duhur dhe sigurohemi që ata e dinë se edhe pse aktorët keqdashës po përpiqen t'i bindin ata se nuk ka rrugë përpara, veçanërisht kur bëhet fjalë për [anëtarësimin] në Bashkimin Evropian, apo çështjet  euroatlantike në përgjithësi, kjo nuk është dhe nuk ka pse të jetë e vërtetë.

Siç e përmenda, duhet të kuptojmë se brezat funksionojnë ndryshe dhe kanë sfidat e tyre. Për gjeneratat e vjetra, përdorimi i sferës dixhitale mund të jetë një sfidë në vetvete. Dhe është e rëndësishme që gjeneratat e vjetra të mësohen se si të lundrojnë në sferën dixhitale dhe t'u shpjegohet se jo gjithçka që shkruhet në internet është e vërtetë.

Brezat e rinj nuk e kanë domosdoshmërisht këtë problem. Brezat e rinj janë rritur me tableta, kompjuterë dhe smartfonë. Ata dinë të lundrojnë në atë hapësirë. Ata ndoshta dinë ta bëjnë këtë më mirë, brezat e mesëm si Generation X apo edhe Millennials munden. Ajo që është e rëndësishme për ne tani është të mos u tregojmë atyre se si të lundrojnë në atë hapësirë ​​dhe t'u themi se jo gjithçka që shkruhet në internet është e vërtetë. Ata e dinë atë. Por ne duhet të jemi në gjendje të komunikojmë me ta në një mënyrë efektive dhe po aq tërheqëse, si bëjnë kundërshtarët.

Ne duhet të sigurohemi që ata të jenë në gjendje të dallojnë kur diçka ka një qëllim keqdashës dhe kur nuk ka. Mendoj se kjo është një pikë shumë e rëndësishme. Mënyra kryesore për ta bërë këtë është përmes edukimit dhe të menduarit kritik. Dhe nuk duhet domosdoshmërisht të kufizohet ekskluzivisht në edukimin mediatik; ne duhet të këmbëngulim për të menduarit kritik në formën e tij më të përgjithshme.

Dhe kjo është diçka që sistemet arsimore në Ballkanin Perëndimor, por edhe në Slloveni dhe në pjesën më të madhe të botës, mund ta bëjnë më mirë dhe duhet të përmirësohen vazhdimisht, në mënyrë që të kemi breza të rinj, të aftë për të menduar në mënyrë kritike. Pra, kur marrin informacion, ata janë në gjendje të bëjnë vlerësimin e tyre, nëse ka kuptim apo jo.