Në mars 2022, forcat ruse hodhën një bombë në një bllok apartamentesh me disa dhjetëra njerëz të fshehur në një bodrum. 47 trupa u nxorën nga rrënoja kur forcat ukrainase rimorën qytetin dhe disa të tjerë besohet se mbeten ende të zhdukur. Foto nga Yulia Abibok, gusht 2023, e përdorur me leje.

Për rreth gjashtë muaj në vitin 2022, forcat ruse që pushtuan qytetin e Izyum në rajonin lindor Kharkiv të Ukrainës bllokuan të gjitha lidhjet e internetit dhe celularit kështu që vendasit nuk mund të transferonin informacione te forcat e armatosura të Ukrainës apo organet e sigurisë. Ata që mbetën në Izyum kaluan gjysmë viti në pasiguri të pjesshme ose të plotë për fatet e të dashurve të tyre dhe gjendjen e vendit. Të afërmit dhe miqtë e tyre gjetkë ishin gjithashtu në panik, ndërsa nuk mund të lidheshin me ta. Disa përpjekje evakuimi dështuan, sepse autoritetet ukrainase nuk kishin asnjë mënyrë për të paralajmëruar njerëzit e fshehur në bodrume për autobusët e evakuimit që i prisnin. Në një pjesë të qytetit, ura kryesore që e lidh atë me tjetrën u hodh në erë, duke e bërë atë praktikisht të paarritshme.

Një urë këmbësorësh në Izyum u dëmtua nga granatimet, por nuk u shkatërrua. Hamleti, një artist nga Kharkiv, vendosi një grafit në një nga shtyllat ku shkruhej “e këputur, por e pathyer”. Foto nga Yulia Abibok, gusht 2023, e përdorur me leje.

Forcat ukrainase i shtynë trupat ruse jashtë rajonit Kharkiv në shtator 2022. Ushtarët ukrainas dhe autoritetet gjetën varre masive në pyllin aty pranë ku ishin dhjetëra të vdekur në bodrumet e shtëpive të shembura. Ata pastruan mbeturinat, rivendosën furnizimin me energji elektrike dhe ujë dhe çminuan zonën. Megjithatë, pothuajse një vit pas çlirimit, portat e shumta dhe blloqet e apartamenteve në Izyum mbajnë ende shenjat “Njerëzit po jetojnë këtu”, një kujtesë e vazhdueshme e sulmit dhe pushtimit të fundit dhe një sinjal se qyteti mbetet kryesisht bosh. Asnjë fëmijë i vetëm nuk shkoi në shkollë në Izyum më 1 shtator 2023 – ditën e parë të vitit të ri shkollor në Ukrainë – sepse asnjë ndërtesë e vetme e shkollës së qytetit nuk mbeti e padëmtuar.

Një skulpturë e dëmtuar përpara një shkolle të shkatërruar në qendër të qytetit, gusht 2023. Foto nga Yulia Abibok, e përdorur me leje.

Qëllimet kryesore të Rusisë

Kur më 24 shkurt 2022, presidenti rus Vladimir Putin  filloi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës, rajoni verilindor i Ukrainës, Kharkiv, në kufi me Rusinë, u bë një nga objektivat kryesore. Ndërsa trupat ruse vazhduan nga rajonet veriore për të pushtuar Kievin, kryeqytetin, dhe nga jugu për të krijuar korridorin tokësor nga Rusia në gadishullin e Krimesë të pushtuar nga Rusia, qëllimi kryesor i sulmit në rajonin e Kharkiv ishte marrja e Izyumit, një qytet i vogël afër kufirit administrativ të rajonit Donetsk.

Të gjitha ndërtesat u dëmtuan në qendrën e qytetit Izyum. Foto nga Yulia Abibok, gusht 2023, e përdorur me leje.

Arsyeja pse forcat ruse e synonin kaq shumë këtë qytet ishte se ai ka pikën më të lartë në zonë, qasja në të cilën ofron kontrollin e rrugës kritike për në Sloviansk dhe Kramatorsk në rajonin e Donetskut. Ajo gjithashtu ka infrastrukturë hekurudhore që e lidh atë me qytetin fqinj të Kupyansk, një qendër hekurudhore pranë kufirit me Rusinë, e cila mund të sigurojë rrjedhën e furnizimeve ushtarake.

Një kullë televizive e dëmtuar dhe memorial i Luftës së Dytë Botërore në malin Kremianets në Izyum. Foto nga Yulia Abibok, gusht 2023, përdorim i drejtë.

Ndërsa Mariupoli ishte kudo në lajme, kryesisht falë mbrojtjes së ashpër ukrainase – dhe një grupi gazetarësh të shquar që vazhduan të punonin në qytet – rrethimi i Izyum kaloi pothuajse pa u vënë re edhe pse qyteti përjetoi bombardime të rënda. Forcat ruse e morën atë relativisht shpejt në rreth një muaj; kur ata pushtuan të gjithë qytetin më 1 prill 2022, rreth 80 për qind e tij ose u shkatërrua ose u dëmtua.

Një ndërtesë e shkatërruar në qendër të Izyum, gusht 2023. Foto nga Yulia Abibok, e përdorur me leje.

Mjetet e mbijetesës

Blloku i apartamenteve të Dmytro Pavel në Izyum u godit menjëherë pas fillimit të pushtimit. Dmytro u zhvendos në shtëpinë e nënës së tij në një bllok tjetër. Së shpejti, një shpërthim aty pranë shkatërroi të gjitha dritaret dhe krisi muret plastike nga ballkonet. Dmytro mblodhi mbeturinat për të mbuluar dritaret e shtëpisë së nënës së tij dhe fqinjëve – disa prej tyre kanë ende këto mbulesa të improvizuara në vend të xhamit. Gjithashtu ka ende soba të improvizuara përballë disa blloqeve të banimit, të ndërtuara dhe të përdorura nga vendasit për muajt e gjatë kur nuk kishin as gaz e as energji elektrike. Në zonën e mbushur me mjete të pashpërthyera, Dmytro duhej të mblidhte dru për sobën. Një pjesë e tyre ruhet ende në hyrje të shtëpisë.

Një sobë e improvizuar. Foto nga Yulia Abibok, gusht 2023, e përdorur me leje.

Pavarësisht nga situata në Izyum, njerëzit nuk duken fatalistë dhe me sa duket nuk besojnë se rusët do të rikthehen, pavarësisht përparimit të tyre të ri të përgjakshëm drejt Kupyansk. Qyteti nuk ka përjetuar sulme ajrore që kur u çlirua në fillim të shtatorit 2022, një ndjenjë e re normaliteti është rikthyer atje me dyqanet, restorantet dhe kafenetë e rihapura dhe Dmytro thotë se pavarësisht se çfarë do të ndodhë më pas, nuk do të jetë kurrë aq e vështirë siç ishte në fillim të vitit 2022, kur lufta dhe pushtimi e kapi gjithë kombin të papërgatitur.

Ishin fermerët vendas që shpëtuan jetën e atyre që mbetën të fshehur gjatë pushtimit: pikërisht kur ushqimet që banorët arritën të ruanin para pushtimit po mbaronin, fermerët dhe pronarët e shtëpive të vogla private me kopshte filluan të mbërrinin në tregun lokal me zarzavate dhe perime. Nuk kishte pothuajse asnjë ndihmë humanitare për askënd në Izyum dhe administrata ruse rivendosi prodhimin dhe furnizimin me bukë për vendasit vetëm pas disa javësh pushtimi. Tetiana Volodymyrivna, nëna e Dmytro-s, kujtoi momentin kur morën bukën e parë pas muajsh. Ajo tha se kishte erë dhe shije si ushqimi më i mirë që kishin provuar ndonjëherë.

Izyum pothuajse idilik, gusht 2023. Foto nga Yulia Abibok, e përdorur me leje.

Në muajt pa ujë të pijshëm, gaz, ngrohje dhe energji elektrike, mungesa e kësaj të fundit ishte më sfiduesja, tha Dmytro. U desh kohë për të rivendosur rrjetin elektrik pas çlirimit të qytetit. Megjithatë, disa shtylla të energjisë ose linja transmetimi rreth Izyum mbeten të shkatërruara. Edhe sot, mbetet një problem me minat potencialisht të pashpërthyera. Në gusht, një grua shkeli një minë tokësore pranë bllokut të saj të apartamenteve. Dmytro tha se ai eci pikërisht në atë vend një ditë më parë. Disa vendas menduan se këto lloj eksplozivish, të vegjël dhe me shkëlqim, në të gjithë vijën e frontit, mund të mblidheshin dhe hidheshin diku tjetër nga zogjtë. Në shumë aspekte, pavarësisht se kur dhe si përfundon pushtimi rus i Ukrainës, nuk do të ketë një fund të menjëhershëm të lumtur për fshatrat dhe qytetet si Izyum.