Foto nga Arzu Geybullayeva

Azerbajxhani mbylli të gjithë kufijtë tokësorë me Rusinë fqinje, Gjeorgjinë, Turqinë dhe Iranin në fillim të pandemisë COVID-19 në përpjekje për të parandaluar përhapjen e mëtejshme të virusit për shkak të numrit në rritje të infeksioneve (kufiri i vendit me Armeninë prej më shumë se 30 vjetësh). Tre vjet më vonë, ndërsa bota, hoqi shumicën, nëse jo të gjitha kufizimet e lidhura me pandeminë, Azerbajxhani vazhdon të mbajë kufijtë tokësorë të mbyllur për trafikun e pasagjerëve, duke përmendur pandeminë si një kërcënim të vazhdueshëm. Ky veprim vjen pavarësisht konstatimit më 3 maj 2023 të Drejtorit të Përgjithshëm të Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) “se COVID-19 nuk përbën më një emergjencë të shëndetit publik me shqetësim ndërkombëtar (PHEIC)”.

Më 23 qershor 2023, shteti zgjati regjimin special të karantinës deri më 2 tetor 2023, ndërsa presidenti Ilham Aliyev tha se kufijtë do të qëndrojnë të mbyllur për aq kohë sa duhet për të parandaluar infektimin e njerëzve. Ndërkohë, kufijtë e mbyllur tokësorë i kanë privuar azerët nga mundësitë e punësimit në vendet fqinje, kryesisht në Rusi dhe Turqi; pengoi shumë nga qytetarët e saj që jetojnë në vendet fqinje që të ktheheshin në Azerbajxhan pasi alternativa e vetme e mbetur është bileta e shtrenjtë e avionit; dhe në disa raste, solli pasoja tragjike siç ishte rasti me katër studentë nga Azerbajxhani që studionin në Turqi, të cilët humbën jetën gjatë tërmetit vdekjeprurës në shkurt, sepse nuk mund të përballonin biletat e fluturimit për të udhëtuar në shtëpi.

4 Azerbaijani students died in the earthquake in Turkey. 3 of their friends had already left for Azerbaijan by plane, but they couldn't because they didn't have enough money. Since land borders were closed, they had to stay in Turkey. Then earthquake came for them. pic.twitter.com/QIVoP2LGrM

— Cavid Ağa (@cavidaga) February 16, 2023

4 studentë nga Azerbajxhani humbën jetën nga tërmeti në Turqi. 3 shokë të tyre ishin nisur me avion për në Azerbajxhan, por ata nuk mundën sepse nuk kishin para të mjaftueshme. Meqenëse kufijtë tokësorë u mbyllën, ata duhej të qëndronin në Turqi. Më pas ndodhi tërmeti.

Mungesa e një arsyeje legjitime

Që në nëntor 2022, platforma e kontrollit të fakteve të Azerbajxhanit, Fakt Yoxla, doli në përfundimin “se në një kohë kur është krijuar imuniteti masiv, infektimi është ulur dhe tubimet dhe ngjarjet masive janë të lejuara në vend, mbajtja e kufijtë të mbyllur nuk kanjë bazë legjitime dhe nuk është në përputhje me rekomandimet e OBSH-së.

Disa ligjvënës, përfshirë ata që përfaqësojnë Partinë e Azerbajxhanit të Ri në pushtet, kanë shprehur habinë mbi mbylljen e vazhdueshme të kufijve. Njëlloj si aktivistët qytetarë:

Only in three countries, land borders are still closed due to the coronavirus: North Korea, Turkmenistan, and Azerbaijan.
This shame is enough for us as Azerbaijanis.

— Rovshan Mammadli (@MammadliRovshan) June 5, 2023

Vetëm në tre vende, kufijtë tokësorë janë ende të mbyllur për shkak të koronavirusit: Koreja e Veriut, Turkmenistani dhe Azerbajxhani. Ky turp na mjafton neve si azerë.

Në korrik, shumë aktivistë politikë dolën në rrugë duke protestuar kundër mbylljes së vazhdueshme. Policia u përgjigj shpejt:

Today in Baku: opposition protest with a demand of reopening the land borders was quashed by police. At least 25 detained.

Azerbaijan's land borders have been closed for two years with no solid official justification after the pandemic eased off.

Photo: @AzadliqRadiosu pic.twitter.com/e6hQgvb6d2

— Najmin Kamilsoy (@necminkamil) July 20, 2022

Sot në Baku: protesta e opozitës me kërkesën për rihapjen e kufijve tokësorë u shtyp nga policia. Të paktën 25 të arrestuar. Kufijtë tokësorë të Azerbajxhanit janë mbyllur për dy vjet pa asnjë justifikim zyrtar pasi u lehtësuan masat e pandemisë.

Thirrjeve për të hapur kufijtë ose të paktën për të ofruar rrugë alternative i janë bashkuar azerët etnikë që jetojnë në Gjeorgji. Më 13 gusht, rreth 1,000 qytetarë nënshkruan një peticion në internet duke i bërë thirrje presidentit Ilham Aliyev “të rivendoste të paktën lëvizjen e kufizuar përgjatë kufirit tokësor gjeorgjiano-azer”.

Në mars të vitit 2022, menjëherë pasi Rusia pushtoi Ukrainën, qindra emigrantë azerë thuhet se u bllokuan në kufirin Azerbajxhan-Rusi për shkak të politikës së kufijve të mbyllur.

Sipas raportimit të OC Media, kjo situatë ka lënë shumë azerë të përballen me kufizime të rënda ekonomike. Në një intervistë me OC Media, Farid Mehralizade, një ekonomist nga Bakuja dhe bashkëthemelues i Agora Analytical Collective, tha se mes azerëve më të prekur nga kufijtë e mbyllur janë studentët jashtë vendit, pacientët që marrin trajtim mjekësor në vendet fqinje si dhe qytetarët që mbështeten në turizëm. “Tani që rruga është mbyllur, ata janë të detyruar të përdorin rrugë alternative ose nuk mund të udhëtojnë fare. Si rezultat, shpenzimet janë rritur.”

Sipas Bloomberg, “vizitat [nga azerët] jashtë vendit në vitin 2022, u reduktuan me 73 për qind nën nivelin e tyre në 2019.” Në mënyrë të ngjashme, Bloomberg raporton se rrugët e kufizuara të udhëtimit përgjysmuan shumën totale që azerët shpenzuan jashtë vendit në 2022 krahasuar me vitin para shpërthimit të pandemisë.

Në një intervistë për Agjencinë e Lajmeve Turan, ekonomisti dhe anëtari i partisë politike ReAL, Natig Jafarli, vuri në pikëpyetje legjitimitetin e mbajtjes së kufijve të mbyllur ndërkohë që udhëtimi ajror është i hapur për vizitorët, gjë që hedh poshtë pretendimet e qeverisë se kufijtë mbeten të mbyllur për shkak të pandemisë. “Nëse do të kishte lidhje me virusin, atëherë do të pezulloheshin edhe fluturimet. Pra, mund të themi me besim se COVID-19 nuk ka asnjë lidhje me këtë. Megjithatë, nëse kjo lidhet me çështjet e sigurisë, që po ashtu thuhet shpesh, atëherë edhe ky shpjegim është i palogjikshëm sepse, sërish, edhe trafiku ajror duhet të mbyllet”, shpjegoi Jafarli në një intervistë në korrik 2022.

Megjithatë, mungesa e shpjegimeve alternative e ndërlikon situatën më tej, sipas Jafarlit. Ai thotë: “Le të supozojmë se ka vërtet arsye për të mbajtur kufijtë të mbyllur dhe qeveria, për disa rrethana, nuk mund të japë arsyet. Në këtë rast, do të ishte e nevojshme t'u jepej qytetarëve të paktën një shpjegim se pse kufijtë mbeten të mbyllur.”