Vitin e kaluar, 15 ndërtesa të papërfunduara në qytetin Kunming të provincës Yunnan u shkatërruan. Pamje nga kanali në YouTube i China Observer

Zhvilluesi më i madh i pronave në Kinë, Evergrande, paraqiti kërkesë për mbrojtje nga falimentimi në Nju Jork më 18 gusht, pasi ka mbi 300 miliardë dollarë detyrime, ndërsa biznesi i pronave pësoi një humbje prej 80 miliardë dollarësh gjatë dy viteve të fundit.

Shumë janë të shqetësuar se kolapsi i gjigantit të pronave do të shkaktojë një efekt domino që shtrin krizën nga pronat e Kinës në sektorin e financave.

Evergrande është zhvilluesi i parë kinez që përballet me një krizë likuiditeti. Në dhjetor 2021, vlerësimi i kredisë u ul në “falimentim të kufizuar” pasi nuk bëri dy pagesa të obligacioneve në dhjetor 2021. Pas Evergrande, një duzinë zhvilluesish të mëdhenj të pronave, duke përfshirë Sunac China Holding, Shimao Group, R&F Properties, Kaisa Group, Baoneng Group, Country Garden dhe Greenland Holdings and Sino-Ocean Group, në pronësi shtetërore, janë përballur me probleme borxhi.

Meqenëse shumë prej këtyre zhvilluesve me borxhe mblodhën fondet e tyre përmes produkteve të menaxhimit të pasurisë (WMP) nga grupet e investimeve, kriza e tyre e likuiditetit është shtrirë në sektorin e financave. Zhongrong, një degë e Zhongzhi Enterprise Group, një nga trustet më të mëdha të investimeve të Kinës, thuhet se nuk ka bërë pagesat për të paktën 22 produkte.

Në Twitter, shumë e përshkruan krizën si “momentin Lehman” të Kinës – falimentimi i profilit të lartë i firmës financiare amerikane në 2008 që ishte katalizatori për recesionin e 2008 – dhe disa media, duke përfshirë Wall Street Journal, i kanë bërë jehonë kësaj. Megjithatë, siç theksohet nga Zhang Taisu, një profesor i ligjit dhe politikës kineze, krahasimi nuk është plotësisht i saktë:

Left unsaid in this doomsaying article is the fact that Chinese bank exposure to real estate has decreased steadily over the past few years (and the fact that the biggest banks, all state owned, simply cannot behave like American banks behaved in 2008). https://t.co/82fgbwTw1c

— Taisu Zhang (@ZhangTaisu) August 18, 2023

E lënë pa u thënë në këtë artikull fatkeq është fakti që ekspozimi i bankave kineze ndaj pasurive të paluajtshme është ulur në mënyrë të qëndrueshme gjatë viteve të fundit (dhe fakti që bankat më të mëdha, të gjitha në pronësi të shtetit, thjesht nuk mund të sillen si bankat amerikane në vitin 2008).

Shfryrja e flluskës së pronës

Në të vërtetë, kriza aktuale, në një farë mase, është rezultat i politikës së Kinës për shfryrjen e flluskave të pronave, prezantuar në vitin 2016, e cila ishte bërë politikë zyrtare pasi presidenti kinez Xi Jinping përfshiu moton se “banimi është për të jetuar, jo për spekulime” në raportin e tij në Kongresin e 19-të të Partisë Komuniste Kineze.

Politika e Xi-t kishte fituar mbështetjen popullore sepse çmimet e shtëpive po bëheshin të papërballueshme pasi tregu kinez i pronave ishte shndërruar në një treg spekulatorësh pas krizës financiare të vitit 2008, ndërsa qeveria nxiti financimin e projekteve zhvillimore për rritjen ekonomike. Brenda dhjetë viteve, nga viti 2008–2018, vëllimi i njësive të banimit në treg ishte rritur, por përqindja e blerësve të shtëpive për herë të parë ra nga 70 për qind në 11.5 për qind.

Për të ristrukturuar tregun e pronave, qeveria qendrore vendosi kufizime blerjeje në qytetet e nivelit të parë dhe të dytë për të ndaluar familjet rezidente të blejnë më shumë se dy shtëpi dhe për të kufizuar bankat shtetërore që të financojnë projekte të reja. Si rezultat, zhvilluesit iu drejtuan fondeve të investimeve dhe blerësve për të financuar projektet e tyre duke blerë paraprakisht njësitë e ardhshme të banimit.

Megjithatë, tre vitet e bllokimit nga pandemia vonuan dhe rritën koston e ndërtimit. Një numër i lartë i projekteve të zhvillimit të pronave ishte i papërfunduar. Në vitin 2022, sipas një vlerësimi, rreth 3.8 për qind e apartamenteve, që është e barabartë me 225 milionë metra katrorë, mbetën të papërfunduara. Evergrande, për shembull, ishte përgjegjës për 1,620,000 njësi banimi të papërfunduara përpara se të paraqiste kërkesën për mbrojtje nga falimentimi në Nju Jork. Sa i përket Country Garden, zhvilluesi ka më shumë se 3,000 projekte ndërtimi pronash në të gjithë vendin, dhe tashmë ka para-shitur mbi 650,000 njësi apartamentesh.

‘The turmoil in China’s property sector has left suppliers unpaid & homebuyers, who have often made hefty downpayments, w/t their apartments. Buyers in hundreds of cities have staged mortgage boycotts in protest at unfinished developments’ #ausbiz #China https://t.co/53ybBO6YkN

— Sam (@samstrades) August 19, 2023

Trazirat në sektorin e pronave të Kinës i kanë lënë furnitorët të papaguar dhe blerësit e shtëpive, të cilët shpesh kanë bërë parapagesa të mëdha, pa apartamentet e tyre. Blerësit në qindra qytete kanë bojkotuar pagesën e kredisë në shenjë proteste ndaj projekteve të papërfunduara.

Pasi u shfaqën çështjet e likuiditetit të Evergrande në vitin 2021, qeveria kineze lëvroi një kredi të veçantë dhe lehtësoi financimin e projekteve të papërfunduara, megjithatë blerësit kanë humbur besimin e tyre në tregun e banesave dhe zhvilluesit nuk kanë para për të shlyer borxhet e tyre.

Falimentimi i Evergrande ka vënë alarmin jo vetëm për sektorin e zhvillimit të pronave, por edhe për industrinë e trusteve prej 2.9 trilion dollarësh të vendit, e cila shpesh vepron si një bankë hije për financimin e projekteve të zhvillimit. Nëse zhvilluesit dështojnë të paguajnë borxhet e tyre, fondet e investimeve nuk mund të marrin para nga investimet e tyre.

Ekonomia e Kinës mbështetet shumë në projektet e zhvillimit të pronave, pasi sektori dhe bizneset e lidhura me to përbëjnë 30 për qind të PBB-së së vendit. Për më tepër, rreth 30–40 për qind e të ardhurave të qeverisë vendore gjenerohen nga shitja e tokës për zhvilluesit e pronave, të cilët marrin kapitalin e tyre nga bankat shtetërore dhe fondet e investimeve dhe paguajnë borxhet duke shitur apartamente për blerësit e shtëpive, siç theksohet nga reporterja e Asia Business Rebecca Choong:

Shadow Banking Crisis. Financial giant Zhongzhi suspended payments on nearly all its investment products and plans to restructure its debt. That's shaking faith in trust firms, which lent billions of dollars to cash-strapped developers. 4/10https://t.co/hCLsKZUHir

— Rebecca Choong Wilkins 钟碧琪 (@RChoongWilkins) August 18, 2023

Kriza bankare në hije. Gjiganti financiar Zhongzhi pezulloi pagesat për pothuajse të gjitha produktet e investimeve dhe planifikon të ristrukturojë borxhin. Kjo po lëkund besimin në firmat e trusteve, të cilat u dhanë hua miliarda dollarëshe ndërtuesve që mbetën pa para.

Mes krizës së gjerë ekonomike, shumë nga sektori i pronave dhe financave i kërkuan qeverisë të shpëtonte tregun e pronave. Për shembull, Kevin në Nju Jork, një bloger financash në Weibo, tha:

不管效果如何，房地产还是会想办法救，能拉动经济先不说，普通民众80%的资产都在房子上，房价腰斩就是家庭财富腰斩，影响稳定。 ​​​

Është e nevojshme të ruhet me të gjitha mjetet tregu i pronës. Përveç stimulimit të ekonomisë, për njerëzit e thjeshtë, rreth 80 për qind e aseteve të tyre vijnë nga pronat e tyre; nëse çmimi ulet përgjysmë, edhe pasuria e familjes do të ulet përgjysmë. Ky është një lajm i keq për stabilitetin.

Por ndjekësit e blogerit janë mjaft pesimistë për ndërhyrjen e qeverisë:

如果什么都能救，就不会有经济危机了，市场的力量是很恐怖了

Nuk do të ketë krizë ekonomike nëse mund ta shpëtoni. Fuqia e tregut është e tmerrshme.

政策左右摇摆，经济转型失败，国民信心不足，国内房地产是救不起来了

Politika vazhdon të lëkundet nga e majta në të djathtë, objektivi i ristrukturimit ekonomik ka dështuar, njerëzit kanë humbur besimin e tyre dhe nuk ka asnjë mënyrë për të shpëtuar tregun e pronave.

Disa vunë në dukje gjithashtu se kriza aktuale e likuiditetit do të sjellë krizën e vazhdueshme të besimit të sistemit politiko-ekonomik kinez. Ma Taili, një blogere e IT, theksoi çështjen e besimit në Weibo:

当爆雷形成常态，信任就会崩塌。

如今当下可是非常严重的信任危机。

前几年成千上万家p2p爆雷，据悉殃及到了3.2亿普通老百姓！直到现在也没处置好。去年河南村镇银行爆雷，还给去要钱的众多储户赋了红码。就是不想还钱！

如今中植系爆雷，收割的不是韭菜而是韭菜花，涉及到15万高净值富人，这是信任上升到危机的程度，不仅影响了富人的理财观，还让众多老百姓的观念也受到巨大冲击。

钱可以没有，但信任一旦崩塌了，一切都晚了。

Kur likuidimi i korporatave bëhet lajm i përditshëm, njerëzit do të humbasin besimin e tyre. Tani jemi në krizë besimi. Disa vjet më parë, mijëra platforma kreditimi P2P ranë, duke prekur 320 milionë njerëz. As tani nuk u janë kthyer depozitat në platforma. Vitin e kaluar, bankat rurale në Henan kaluan një krizë borxhi dhe autoritetet i kthyen të kuqe kodet shëndetësore të klientëve të bankave për t'i penguar ata të merrnin paratë e tyre.

Tani që Zhongzhi përballet me një krizë borxhi, klientët e tyre nuk janë qepë të njoma të zakonshme, por qepë me lule [shënim i redaktorit: qepët e njoma është një meme në internet kineze për bazën] – të pasurit që mund të blejnë një minimum prej 150,000 RMB [rreth 20,646 USD] produkte investimi. Lajmi do të ndikojë te besimi në sektorin e investimeve dhe kriza e besimit të tyre do të ndikojë tek njerëzit e zakonshëm. Mund të humbasim para, por jo besim.

Në të vërtetë, siç theksohet nga analistët ekonomikë, kriza e borxhit të Country Garden është shkaktuar nga humbje e besimit te blerësit e shtëpive në vend:

The Economist: “Country Garden’s issue is not one of over-leverage in the style of Evergrande. Instead, it is a victim of a loss of confidence among regular folk—a sign the government is losing control.”https://t.co/JGgVpG10C9

— Jonathan Cheng (@JChengWSJ) August 17, 2023

The Economist: “Çështja e Country Garden nuk është një çështje e mbivlerësimit në stilin e Evergrande. Përkundrazi, është viktimë e humbjes së besimit midis njerëzve të rregullt – një shenjë që qeveria po humbet kontrollin.”