Zgjedhjet në Tajvan 2024: DPP në pushtet nuk arrin të mbajë shumicën parlamentare pasi fitoi garën presidenciale
Presidenti i sapozgjedhur i Tajvanit, William Lai Ching-te dhe zëvendëspresidenti Hsiao Bi-khim, përshëndetën përkrahësit në një tubim të Partisë Demokratike Progresive në Tajpei, Tajvan, më 13 janar 2024. Foto: Kyle Lam/HKFP.
Ky artikull u shkrua nga Irene Chan dhe Tom Grundy dhe u botua fillimisht në HKFP më 13 janar 2024. Publikohet këtu si pjesë e një marrëveshjeje partneriteti me HKFP për ndarjen e përmbajtjes.
Partia Demokratike Progresive (DPP) në pushtet në Tajvan nuk ka arritur të mbajë shumicën në Juanin (parlamentin) legjislativ, pasi fitoi zgjedhjet presidenciale. Partitë tani mund të bashkojnë forcat që të formojnë një koalicion dhe të marrin kontrollin e dhomës.
Mbi 10 milionë tajvanezë hodhën tre vota më 13 janar – një për të zgjedhur udhëheqësin për katër vitet e ardhshme dhe dy të tjerat për 113 vendet e parlamentit.
Zëvendëspresidenti aktual Lai Ching-te i DPP fitoi zgjedhjet e lidershipit pas një gare të ngushtë, duke marrë 5,586,019 vota — ose 40.05 për qind.
Me Tsai Ing-wen në largim që arriti kufirin e mandatit të saj, Lai është zotuar të vazhdojë përpjekjet e saj për të forcuar lidhjet diplomatike dhe ushtarake në mënyrë që të shmangë Pekinin, i cili pretendon se ishulli demokratik është i veti.
Lai, 64 vjeç, mundi kandidatin e Kuomintang (KMT), Hou Yu-ih, ish shef policie që favorizonte më shumë tregti dhe dialog me Pekinin. Kandidati i Wildcard Ko Wen-je i Partisë së re Popullore të Tajvanit (TPP), doli i treti, pasi nuk arriti të bindë votuesit për alternativën e re dhe të qëndrueshme për presidencën.
Midis 113 vendeve në Juan Legjislativ, DPP fitoi 51, ndërsa KMT-ja miqësore me Pekinin fitoi 52 – 14 vende më shumë në krahasim me mandatin aktual – dhe u bë partia më e madhe në dhomë.
Partia e tretë në rritje, TPP, fitoi tetë vende, duke e bërë atë një pakicë kritike në juanin legjislativ.
Shpërndarja e vendeve në Juan Legjislativ në 2024 dhe 2020. Foto nga HKFP
Gjatë një mitingu të fushatës në fillim të këtij viti, Lai tha se presidenti dhe zëvendëspresidenti “e mbajnë timonin”, por parlamenti shërbeu si “motori” i Tajvanit. Partia duhet të punojë shumë për të fituar një shumicë në parlament për të siguruar “një motor të fuqishëm”.
Bie kontrolli i partisë në pushtet
Pa kontrollin e Juanit Legjislativ, mbetet për t'u parë nëse DPP do të bashkëpunojë me subjekte të tjera – si TPP – për të zgjedhur presidentin e ardhshëm të dhomës.
Pyetjet mbeten edhe nëse KMT dhe TPP do të bëjnë një koalicion parlamentar për të kundërshtuar DPP-në. Përpjekjet e opozitës për të krijuar një aleancë elektorale vitin e kaluar dështuan.
Amanda Hsiao, analiste për Kinën në Grupin Ndërkombëtar të Krizave (ICG), i tha HKFP në një intervistë përpara votimit se nëse DPP nuk arrinte të fitonte një shumicë legjislative, do të kishte më shumë kontrolle mbi partinë mbi politikat kritike si mbrojtja. “Të dyja partitë [KMT dhe DPP] në fakt po bëjnë fushatë për reformimin e mbrojtjes, por është e paqartë se si do të funksionojë kur të punojnë së bashku dhe të formojnë opozitën ndaj DPP-së,” tha Hsiao.
Timothy Rich, profesor i shkencave politike në Universitetin e Kentakit Perëndimor, i tha HKFP të shtunën se Pekini mund t'i përdorë negociatat në avantazhin e tij: “Kina ka të ngjarë të shtojë dialogun me këto palë si një lloj pykë. Jam i shqetësuar se kjo ndarje do t'i bëjë shpenzimet dhe politikat e mbrojtjes më të vështira, por mund ta detyrojë administratën të fokusohet në çështjet e brendshme ku mund të ketë më shumë hapësirë për kompromis.”
Yu-Jie Chen, asistent profesor në Academia Sinica, tha se TPP është tani një lojtar vendimtar: “Si KMT dhe DPP e shohin TPP-në si një partner të mundshëm koalicioni, thelbësor për të siguruar një shumicë legjislative. Në fjalimin e tij, Lai theksoi ‘unitetin’, duke sinjalizuar një hapje të dialogut me partitë e tjera politike dhe për rekrutimin e talenteve në të gjithë spektrin politik për të mirën e Tajvanit. Ndërsa gjesti i vullnetit të mirë të Lait është i dukshëm, përçarjet e rrënjosura ideologjike midis DPP dhe KMT që nga demokratizimi i Tajvanit paraqesin sfida të rëndësishme.”
Nën presidenten në largim Tsai Ing-wen, DPP kishte 64 vende legjislative gjatë mandatit aktual dhe 68 gjatë mandatit 2016-2020 – pra shumicë në dy mandatet.
Si zgjidhen anëtarët legjislativë
Sipas rregullave zgjedhore, midis 113 anëtarëve të Juanit Legjislativ, 73 ligjvënës janë “me bazë qarku”, të zgjedhur në radhë të parë në njësitë elektorale bazuar në zonat gjeografike.
DPP fitoi 36 vende në zgjedhjet “me bazë qarku”, ndërsa KMT 36. Dy vende u fituan nga kandidatë të pavarur. Megjithatë, partia e tretë, TPP, u mund në zgjedhjet me bazë qarku.
34 vendet e tjera i ndahen proporcionalisht secilës parti në një fletëvotim të dytë me listë partiake. Rregullat zgjedhore kërkojnë që të paktën gjysma e ligjvënësve të secilës parti të jenë gra.
DPP fitoi 13 vende në zgjedhjet me lista partiake, ndërsa KMT mori 13. TPP siguroi tetë mandate.
Gjashtë vendet e mbetura zgjidhen nga indigjenët, të cilët përbëjnë 2.5 për qind të popullsisë së ishullit, sipas shifrave zyrtare.
