Maryam Bahrami (majtas) dhe Setayesh Hadizadeh (djathtas) nga grupi Feminista në një kafene në Berlin. Shkurt 2023. Foto nga Feminista, e përdorur me leje.

Kjo histori është pjesë e një serie me përvojat e grave iraniane në diasporë ndërsa ato përjetojnë lirinë dhe shfaqin qëndrueshmërinë e tyre. Historia vjen si një kujtim i vdekjes tragjike të Mahsa Jina Amini, një gruaje kurde e cila humbi jetën në moshën 22 vjeçare nga policia e moralit për mosmbulimin e plotë të flokëve. Ky incident ndezi protesta të gjera në Iran, të cilat vazhdojnë edhe sot e kësaj dite, pavarësisht nga përshkallëzimi i shtypjes së qeverisë.

Në fillim të protestave në Iran në vitin 2022, një grup të rinjsh iranianë nga Berlini, me përvoja të ndryshme jetësore, por të gjithë të ndikuar nga guximi i qytetarëve në vend, formuan një grupin Feminista, që do të thotë “feministët” në persisht. Ky grup kërkonte dëbimin e ambasadorit të Iranit nga Gjermania, reduktimin e marrëdhënieve diplomatike dhe pezullimin e çdo negociate, publike ose pas dyerve të mbyllura, përfshirë marrëveshjen bërthamore. Ata qëndruan të ulur gjatë gjithë kohës në vjeshtën e vitit 2022 përpara zyrës së Partisë së Gjelbër Gjermane në lagjen Mitte të Berlinit.

Aktivistët e Feminista  kishin përjetuar gjumin në dëborë dhe temperatura nën zero gjatë protestave të tyre 80-ditore që përfunduan në dhjetor 2022. Foto nga Feminista, e përdorur me leje.

Herën e parë që i takova, në tetor 2022, moti ende nuk ishte ftohur. Sidoqoftë, kur Feminista përfundoi protestën në fund të dhjetorit 2022, aktivistët kishin përjetuar gjumin në dëborë dhe temperatura nën zero, me shumë pak objekte. Në janar 2023, u ula me Maryam Bahrami dhe Setayesh Hadizadeh, dy aktiviste nga Feminista, në një kafene dhe folëm për protestën e tyre politike 80-ditore.

Dyzet vjeçarja Maryam shpjegoi se në vitin 2013, pas zhgënjimeve të Lëvizjes së Gjelbër (një lëvizje proteste në Iran që u formua me sloganin “Ku është vota ime?” në 2009), ajo dhe bashkëshorti i saj fillimisht u zhvendosën në Malajzi. Në 2015, ata hynë në Gjermani me viza për të kërkuar punë dhe duke qenë se të dy punonin në fushën e IT-së, shpejt gjetën punë dhe qëndruan.

Në vitin 2017, Maryam u kthye në Iran për herë të parë në katër vjet. Ishte atëherë kur ajo vendosi të mos kthehej më për shkak të asaj që e përshkroi si “sjellje poshtëruese ndaj grave”. Ajo tregon një incident në aeroportin e Teheranit: “Kur hyra në aeroportin e Teheranit, oficeri që duhej të kontrollonte pasaportën time më tha të bëja një hap prapa. U ngrit, kontrolloi veshjen time dhe tha: ‘Mirë, rrobat e tua janë në rregull, mund të hysh'”.

Megjithatë, vendimi për të qëndruar larg Iranit nuk ndikoi në vendosmërinë e saj për të qëndruar pranë popullit. Ajo thotë: “Kur lexova lajmin për vdekjen e Mahsa Jina Amini, menjëherë doja të bëja diçka për të forcuar zërin e popullit të Iranit.”

Setayesh Hadizadeh, 28 vjeç, erdhi në Gjermani në vitin 2016 për të studiuar inxhinierinë që lidhet me energjinë dhe proceset. Ajo shprehet: “Ne dëgjuam lajmin për vrasjen e protestuesve në Iran dhe një natë ndërsa ishim ulur me disa nga miqtë e mi, diskutuam se çfarë mund të bënim. Dhe kështu lindi Feminista”.

Protesta e Feminista-s vjeshtën e vitit 2022. Foto nga Feminista, e përdorur me leje.

Feminista bëri bashkë Setayesh dhe Maryam. Ato kujtojnë atmosferën brenda kampit të protestës, ku individë, dikur të panjohur, punonin së bashku pa probleme, pavarësisht nga përkatësitë e tyre politike, mosha dhe profesioni. Shkëmbimi i njohurive dhe mirëkuptimi i ndërsjellë mes njerëzve ishte jashtëzakonisht i vlefshëm.

Gjatë protestës, grupi Feminista organizoi koncerte, shfaqje dhe tubime të ndryshme. Kërkesa e tyre kryesore kolektive nga Partia e Gjelbër dhe Ministrja e Jashtme gjermane Analena Berbock, e cila mbështet një axhendë feministe, mbeti e palëkundur: “Qeverisë iraniane i mungon legjitimiteti politik dhe dëbimi i ambasadorit do të thoshte revokim i atij legjitimiteti”, shprehet Maryam. Ajo kujton:

Me ndjeshmërinë dhe shpresën që ishte shfaqur, ne ishim të vendosur të shpëtonim së bashku nga përbindëshi i tmerrshëm. Rrjedha e ngjarjeve ishte aq e shpejtë sa shpresonim se do të ndodhte ndryshimi.

Qëndrueshmëri në mes të fatkeqësive

Pritja shpresëdhënëse e një ndryshimi të afërt dhe thelbësor u errësua nga një sërë ngjarjesh shkatërruese: shtypja e ashpër e protestuesve në Iran, arrestimet dhe ekzekutimet e mëvonshme të të dënuarve me vdekje. Veprimet shtypëse sollën një rivlerësim të kthjellët të situatës. Maryam reflekton:

Besimi ynë te qeveritë e huaja po shuhej me shpejtësi. Më bëri të kuptoj se prioritetet politike mund të mos përputheshin me parimet themelore njerëzore aq sa kishim shpresuar.

Ajo theksoi gjithashtu infiltrimin e gjerë të grupeve të lobimit të Republikës Islamike, duke e bërë sfidues zbulimin e praktikave të tyre mashtruese.

Setayesh shprehu pakënaqësinë me mediat gjermane, duke thënë: “Ndërsa ata i shfaqin me lehtësi lotët e mi për popullin e Iranit, mezi mbulojnë qëndrimin tim të mirëpërcaktuar politik. Duket më e lehtë për ta të portretizojnë një klishe: një grua e shqetësuar, por të pasigurt se çfarë hapash duhet të ndërmarrin.” Ajo kritikoi gjithashtu “aktivistët antifashistë që kanë frikë se prekja e temës së Iranit do të sjellë akuza për islamofobinë, por ata nuk kanë parasysh ndikimin e rëndë të përdhunimeve, torturës dhe ekzekutimit në jetë të panumërta në Iran”.

Megjithatë, gjatë një mbrëmjeje të ftohtë në Berlin në janar 2023, dy aktivistet theksuan se pavarësisht mbylljes së kampit të protestës Feminista, kërkesa e tyre kryesore mbeti e pandryshuar – dëbimi i ambasadorit të Republikës Islamike. Setayesh thotë:

Kjo kërkesë mbetet e palëkundur; vetëm qasja jonë ka evoluar. Është thelbësore t'u komunikohet iranianëve dhe gjermanëve se dëbimi i ambasadorit nënkupton delegjitimimin e Republikës Islamike dhe mbështetja është vendimtare. Evropa duhet të braktisë politikat e zbutjes dhe të pranojë se asnjë aleancë me Republikën Islamike nuk i shërben interesit publik, as njerëzve në Iran, rajon dhe as në botë.

Kur keqardhja nuk gjen shtëpi

Njerëzit që mbështesin protestën e Feminista-s në vjeshtën e vitit 2022. Foto nga Feminista, e përdorur me leje.

Narrativa e kampit të protestës Feminista shtrihej përtej politikës së thjeshtë; ishte një udhëtim i ngarkuar emocionalisht për Setayeshin dhe Maryamin. Të ballafaquara me dilemën e të heshturit jashtë Iranit për të shfrytëzuar mundësinë për të rivizituar atdheun e tyre ose për të folur për të drejtat e njeriut dhe rrjedhimisht duke humbur aftësinë e tyre për t'u kthyer, ato zgjodhën këtë të fundit, duke përqafuar vullnetarisht anëtarësimin në komunitetin e iranianëve në mërgim. Maryam thotë:

Është e vërtetë që nga viti 2017, kam vendosur të mos kthehem në shtëpi për sa kohë që ekziston Republika Islamike. Por mirë, unë ende kisha zgjedhjen të kthehesha. Nuk kishte frikë të më pengonte të kthehesha. Megjithatë, pas kryengritjes së vitit 2022 dhe aktiviteteve të mia, ajo derë u mbyll. Nuk është më zgjedhja ime. Diçka më është imponuar. Edhe nëse zgjedh të kthehem, më rëndon shqetësimi se me çfarë mund të përballem atje. Unë do të luftoj, por pyes veten pse një diktator ka kaq shumë fuqi të burgosë jo vetëm njerëzit në vend, por edhe të burgosë e të dëmtojë ata që janë larguar nga vendi.

Mes këtyre sfidave, nuk ka asnjë keqardhje. Setayesh, duke e parë mërgimin jo thjesht si një rastësi, thotë: “Unë e mora këtë vendim sikur të ishte një detyrë”. Ajo shton: “Natyrisht, unë parashikova pasojat dhe prita ditë të vështira kur do të dëshiroja të isha në Iran, por besoj se ishte vendimi më i mirë, pasi çdo hap i vogël kishte rëndësi në atë kohë. Është padyshim dëshpëruese dhe e ndjej se familja ime e ndan këtë pikëllim. Megjithatë, nuk jam penduar.”