Foto e faqes së internetit të RussiaPost. Marrë me leje.

Pasi rreth 2,000 të rinj sulmuan aeroportin në Dagestan të Rusisë në një përpjekje për të “mos lejuar hyrjen e refugjatëve izraelitë”, ndërsa avioni nga Tel Avivi ishte ulur atje më 29 tetor, shumë njerëz kërkuan arsyet specifike për këtë “pogrom“. 

Si kanë shkruar tashmë shumë burime mediatike, ekziston një histori e gjatë e “hebrenjve malësorë” që jetojnë në zonën e Kaukazit të Veriut në Rusi dhe Azerbajxhan, ku ata kanë përjetuar gjithashtu masakra dhe antisemitizëm. Megjithatë, ka pasur edhe arsye të tjera, përveç historisë së antisemitizmit, që kanë kontribuar në atë që ndodhi në aeroportin e Makhachkala.

Etnografja nga Qendra Judaike në Peterburg, Valery Dymshits, shkroi për ta në RussiaPost. Një version i redaktuar publikohet më poshtë, me leje nga RussiaPost. 

Antisemitizmi (si fobi të tjera të ngjashme) nuk është një ideologji, por një element i fjetur i vetëdijes. Është diçka si mikroflora e përditshme, e cila bëhet patogjene sapo organizmi pritës dobësohet. Njerëzit e besimeve të tjera dhe të huajt nuk pëlqehen dhe tregohen mite të neveritshme për fqinjët etnikë, por tani për tani të gjithë jetojnë të qetë, duke vizituar njëri-tjetrin dhe duke marrë pjesë në dasma; pastaj vjen kriza dhe dalin në sipërfaqe paragjykimet e vjetra.

Më e keqja është kur një shpërthim i tillë ndodh në një shoqëri që nuk është modernizuar plotësisht (ky është pikërisht Kaukazi i Veriut), kur masa e popullsisë rurale ende lëviz në qytete. Të ardhurit ruajnë paragjykimet tradicionale, ndërkohë që humbasin njëkohësisht kontrollet dhe balancat tradicionale, jo më nën kontrollin e autoriteteve tradicionale. Janë të çorientuar, kërkojnë një copë byreku të qytetit, por nuk dinë ta kafshojnë. Janë të varfër, shpesh të papunë, nën ndikimin e predikuesve radikalë, të rinj, lehtësisht të mobilizuar, etj.

Problemi në shoqëri të tilla është rritja e shpejtë e kryeqyteteve, pasi vetëm atje njerëzit mund të kenë akses në burime që nuk arrijnë në periferi. Makhachkala është një nga këto qytete. Gjatë dekadës së fundit, popullsia është rritur me 50 për qind në 600,000. Së bashku me periferitë e afërta, ajo tani është shtëpia e pothuajse një milion njerëzve, gati një e treta e popullsisë së përgjithshme të Dagestanit.

Rritja e shpejtë e qytetit është nxitur gjithashtu nga një normë më e lartë e lindjeve se mesatarja kombëtare. Shumë të rinj kohët e fundit janë shpërngulur në qytet. Kjo e bën shumë më të lehtë gjetjen e 2000 huliganëve agresivë.

Çfarë donin pogromistët?

Identiteti etnik ose fetar shpesh gjeneron reagime të forta emocionale. Simpatia për ata të të njëjtit besim është një emocion i kuptueshëm, por nuk ka të bëjë fare me masakrat. Protesta paqësore është një formë legjitime e veprimit politik kolektiv, e cila do të dukej e natyrshme në Dagestan, ku shumica absolute janë myslimane dhe simpatizojnë palestinezët. Por situata mori një tjetër drejtim.

“Në Dagestan, popullsia është e prirur drejt veprimit të drejtpërdrejtë. Vjeshtën e kaluar, kur Kremlini shpalli mobilizimin, Dagestani ishte i vetmi rajon në vend që pa një reagim të fortë dhe të dhunshëm.

Nuk ishte as një rast i vetëm. Sa herë që ka ndërprerje në furnizimin me energji elektrike dhe gaz në vendbanime të ndryshme në Dagestan – një dukuri e shpeshtë për shkak të problemeve në infrastrukturë – njerëzit organizojnë protesta masive dhe mjaft agresive. Nuk po them se pogromistët e aeroportit në Makhachkala ishin të njëjtët njerëz që protestuan kundër mobilizimit vjeshtën e kaluar, por reagime të tilla janë pjesë e kulturës politike lokale.

Protestat në mbështetje të popullit të Gazës po zhvillohen në të gjithë botën, duke përfshirë Evropën dhe SHBA-në. Në vendet myslimane, për shembull, në Turqi, ato janë veçanërisht të përhapura. (Meqë ra fjala, mitingu me miliona pjesëmarrës në Stamboll u mbajt edhe në një aeroport.) Veprimet, për sa kohë që janë jo të dhunshme, janë legjitime. Banorët e Makhachkala-s kishin gjithashtu të drejtën të organizonin mitingun e tyre pro Palestinës dhe kundër Izraelit me slogane thumbuese. Studentët në universitetet prestigjioze amerikane po mblidhen gjithashtu në mbështetje të Gazës me postera që janë, për ta thënë butë, politikisht jokorrekte.

Banorët e rinj të Makhachkala-s, të nxitur nga informacionet për luftën në Rripin e Gazës dhe lajmet për demonstrata masive në mbështetje të myslimanëve palestinezë në mbarë botën, vendosën spontanisht të shkojnë dhe të protestojnë. Protestat spontane në Rusinë e sotme janë jashtëzakonisht të rrezikshme, por në Dagestan, siç u përmend më lart, praktika vazhdon.

Turma u drejtua për në aeroport pasi avionët mbërrijnë rregullisht nga Tel Avivi. Logjika ishte e qartë: pakënaqësia me Izraelin duhet të shfaqet në mënyrë specifike për izraelitët, që ka të ngjarë të jenë në këtë fluturim. Në fillim, gjithçka ishte drastike, spontane, por jo e dhunshme. Mediat sociale ndihmuan në mobilizimin e shpejtë.

“Nuk ka refugjatë izraelitë në Dagestan”

Faktorët e Dagestanit dhe Rusisë e bënë të ndjeshme praninë e tyre. Jo shumë njerëz erdhën në sheshin përpara aeroportit – sipas raporteve të mediave, më pak se 2,000 – por ata ishin të gjithë të rinj. Një veçori e rajonit është se gratë nuk shkojnë në ngjarje të tilla; as burrat e moshuar, të cilët ruajnë një ekuilibër midis islamit tradicional dhe zakoneve lokale. Audienca e islamit radikal është kryesisht e mbushur me të rinj. Në aeroport, turma u mërzit. Vetëm qëndrimi aty dhe të bërtiturit nuk ishin interesant; u kërkua një shfaqje aktive e forcës dhe tërbimit dhe turma nxitoi drejt aeroportit.

Falë Zotit, nuk pati linçime pasagjerësh; të gjithë u shpëtuan, por një tragjedi u shmang. Ne duhet të gëzohemi jo vetëm për ata, jeta e të cilëve ishte në rrezik dhe mbijetuan, por për të gjithë – gjaku e bën një situatë të pakthyeshme.

Slogani “Ne nuk do të lejojmë refugjatët izraelitë në Dagestan” nuk doli krej papritmas. Ai lindi nga supozimi se “hebrenjtë malësorë” që jetojnë në Izrael do të dërgonin gratë, fëmijët dhe të moshuarit- ata që nuk mund të luftojnë dhe që vuajnë nga bombardimet – atje ku jetonin para riatdhesimit, te të afërmit, te miqtë. Nuk e di nëse në të vërtetë ishte kështu, por një supozim i tillë nuk duket absurd. Njerëzit në Dagestan ishin mësuar me izraelitët: ata vinin rregullisht për dasma dhe funerale ose thjesht për të vizituar. Tani, me konfliktin, turma kërkoi që të mos lejonin armiqtë e myslimanëve – hebrenjtë dhe izraelitët – në vendin e tyre mysliman.

Pogromi në aeroport ishte frymëzuar nga dikush?

Sipas mendimit tim, kjo është marrëzia më e madhe nga ato që qarkullojnë në rrjetet sociale dhe në media. Regjimi vazhdimisht i thotë njerëzve: populli nuk ka asnjë agjenci; ata nuk mund të bëjnë asgjë pa mjeshtrit e marionetave në prapaskenë; çdo protestë organizohet nga armiqtë. Presidenti rus Vladimir Putin dhe kreu i Dagestanit, Sergei Melikov, kanë pohuar se pogromi i aeroportit Makhachkala është frymëzuar nga shërbimet e inteligjencës amerikane. Ndërkohë, të tjerë pretendojnë të njëjtën gjë – por duke thënë se ishte Kremlini pas kësaj.

Duhet vërtet të mos i respektosh njerëzit, pavarësisht nëse mendon se janë të mirë apo të këqij, të mendosh se nuk do të bëjnë asgjë pa u nxitur nga autoritetet. Kjo është optika koloniale: egërsia fisnike në gjendjen natyrore është mikpritëse dhe miqësore, derisa dikush i mëson gjëra të këqija. Mund të mendoni se një person po bën diçka të keqe, mund ta urreni për këtë, por nuk mund të ndaloni ta shihni atë si një person që merr vendimet e tij, të mira apo të këqija dhe është përgjegjës për to.

Natyrisht, autoritetet – kombëtare dhe lokale – mbajnë përgjegjësi politike për gjithçka që ndodh në vend dhe në rajon.

Megjithatë, ngjarja nuk është faji i drejtpërdrejtë i autoriteteve. Ata janë më pak të interesuar për teprime të tilla, sepse a) ata trumbetojnë vazhdimisht “harmoninë fetare” në Rusi; b) ata po “luftojnë nazizmin”, i cili duket i sikletshëm në sfondin e masakrave; c) ata po përpiqen të zhvillojnë turizmin në Dagestan dhe kanë investuar shumë para në të; d) duan të ruajnë monopolin e tyre ndaj dhunës. Sipas mendimit tim, ajo që ndodhi është neglizhencë, jo qëllim keqdashës.

Autoritetet reaguan shumë seriozisht, deri në deklaratën e Putinit të nesërmen pas pogromit, edhe pse ai nuk flet në asnjë rast. Ndonëse fjalët dukeshin kërcënuese, rezultatet kanë qenë modeste. Në total, 15 pogromistë u dënuan me tetë ditë arrest administrativ, edhe pse aeroporti u paralizua për dy ditë dhe disa policë u plagosën. Për protesta paqësore në një shkallë më të vogël në Moskë dhe qytete të tjera, aktivistëve u janë dhënë dënime reale me burg. Është e qartë se autoritetet po ndjekin dy qëllime: të shpjegojnë se kjo ishte e keqe dhe të mos shkaktojnë protesta të reja.

Ne duhet të shpresojmë se masat e marra do të kenë një efekt dhe se ajo që ndodhi do të mbetet një episod lokal – përndryshe, historia shekullore e hebrenjve në Kaukaz mund të marrë fund shpejt.