Foto nga kanali i YouTube News Channel 4.

Luftërat e shekullit të 21-të shpesh përshkruhen si teknologji e lartë dhe gjithnjë e më shumë të varura nga Inteligjenca Artificiale (AI): pushtimi i Afganistanit nga SHBA, pushtimi i Ukrainës nga Rusia – megjithëse sulmi i fundit i Hamasit ndaj Izraelit tregon gjithashtu se mbibesueshmëria në dronët, të dhënat dhe mjetet dixhitale mund të krijojnë boshllëqe shkatërruese të sigurisë.

Për të kuptuar se si AI formon një luftë asimetrike në Ukrainë kundër një agresori shumë më të madh rus, Global Voices bisedoi me Anton Tarasyuk, një ekspert i të dhënave dhe AI, i cili është gjithashtu bashkëthemelues dhe Drejtues i Ekspertizës i Mantis Analytics, një kompani në Kiev. Ai është gjithashtu gazetar dhe shkruan komente për aktualitetin.

Intervista u zhvillua me email pas një takimi personal në Kiev.

Anton Tarasyuk, foto e përdorur me leje

Filip Noubel (FN): Si përdoret AI në luftën e dezinformimit nga aktorët ukrainas? Kush po e përdor atë – a është vetëm qeveria apo edhe lojtarë të tjerë? 

Anton Tarasyuk (AT): Le të fillojmë duke pranuar se lufta ruso-ukrainase qëndron si konflikti më i dixhitalizuar dhe më i varur nga AI në histori. AI luan një rol të rëndësishëm si në fushën e betejës ashtu edhe në fushën e informacionit. Në fakt, lufta në shkallë të gjerë filloi jo përmes luftës kinetike, por përmes luftës së informacionit. Përpara 24 shkurtit 2022, Rusia po bënte në mënyrë aktive sulme kibernetike dhe fushata informative armiqësore në një përpjekje për të mbjellë konfuzion, frikë dhe mosbesim midis qytetarëve ukrainas.

A ishin të suksesshëm? Strategjikisht, zhvillimi i luftës tregon se ata nuk ishin. Megjithatë, veçanërisht në fazat e hershme, ata arritën suksese taktike. Merrni si shembull, fushatën e “mbishkrimeve”, e cila pretendonte në mënyrë të rreme se agjentët e supozuar rusë po linin shenja të veçanta grafiti në rrugë për të drejtuar artilerinë dhe sulmet ajrore ruse. Kjo mund të tingëllojë absurde, por njerëzit me të vërtetë po kërkonin për këto shenja dhe individët mund të futeshin në telashe nëse gabimisht lidhen me këto “shenja” imagjinare. Që atëherë është bërë e qartë se ishte një fushatë dezinformuese, me sa duket me origjinë ruse, e krijuar për të përhapur kaos dhe panik.

Roli i AI në fushata të tilla dezinformuese është thelbësor. Me teknologjitë gjeneruese, kostoja e prodhimit të përmbajtjes tekstuale dhe vizuale është reduktuar pothuajse në zero, duke kërkuar vetëm arsimim bazë dixhital. Në një kontekst të tillë, vetëm AI mund të luftojë efektivisht AI. Asnjë mendje njerëzore nuk mund të funksionojë me shpejtësinë e kërkuar. Prandaj, nuk ka zgjidhje tjetër veç përdorimit të këtyre teknologjive.

Në lidhje me përdoruesit e teknologjisë sonë, fillimisht u fokusuam në sektorin qeveritar, veçanërisht në Këshillin Kombëtar të Sigurisë dhe Mbrojtjes së Ukrainës. Megjithatë, synimi ynë parësor nuk është i kufizuar në qeverinë apo institucionet e sigurisë. Lufta e informacionit po shtrihet me shpejtësi në sektorin e korporatave. Miliarda dollarë humbasin çdo vit për shkak të fushatave dezinformuese, mashtrimeve që mbështeten në falsifikime të thella dhe aktiviteteve të ngjashme, të gjitha të nxitura nga AI. E gjithë infrastruktura informative që siguron vendimmarrjen tonë të informuar në mbrojtje, politikë dhe biznes, është në rrezik. Kjo është arsyeja pse ne po zgjerojmë në mënyrë aktive shtrirjen tonë në sektorin e korporatave.

FN: Si përdoret nga Rusia për të imponuar narrativat e saj jo vetëm në Ukrainë, por gjetkë, duke përfshirë edhe në jugun global? 

AT: Shumë nga vendet në Jugun Global janë, me të gjitha rezervat e duhura, demokraci elektorale. Kjo do të thotë se opinioni publik ka rëndësi. Do të thotë se ndikimi i opinionit publik është vendimtar. Kjo, nga ana tjetër, nënvizon rëndësinë e fushatës informative. Kur kombinoni të gjithë këta faktorë me skepticizmin historik ndaj të ashtuquajturit “Perëndim”, krijon terrenin e përsosur për rusët për të shpërndarë mesazhet e tyre.

Bazuar në vlerësimin tonë, fushatat informative të Rusisë në përgjithësi sillen rreth nxitjes së ndjenjës anti-perëndimore, shpesh duke e inkuadruar Rusinë si udhëheqëse të një “koalicioni anti-perëndimor” të pakapshëm. E mbani mend daljen e papritur të Putinit me retorikën e tij “anti-koloniale”? Ai shërben si një rrëfim i përshtatur për Jugun Global.

Për të promovuar këtë mesazh, Rusia përdor taktika të ndryshme, jo vetëm duke përdorur keqinformimin (informacion që është edhe i vërtetë dhe i dëmshëm), por gjithashtu përdor dezinformimin e plotë (informacion që është edhe i rremë dhe i dëmshëm). Sa i përket Ukrainës, përmbajtja që ata shpërndajnë është thjesht skandaloze.

AI është gati të marrë një rol gjithnjë e më të rëndësishëm në këtë shpërndarje, veçanërisht pasi infrastruktura tradicionale e medias vazhdon të gërryhet. A është i përgatitur Perëndimi? Më mirë të ishte, para se të jetë tepër vonë. Disa sugjerime për zgjidhjet qëndrojnë këtu, në Ukrainë, pasi ne ishim të parët që trajtuam sfidën me agresionin rus.

FN: Po në lidhje me teknologjinë e njohjes së fytyrës? Në cilin kontekst përdoret dhe a shihni zona të mundshme rreziku në përdorimin e saj? 

AT:  Për të qenë i sinqertë, në peizazhin e sotëm, nëse kërkon inteligjencë të thellë, mund të zbulosh një mori njohurish duke monitoruar me vëmendje se çfarë po diskutojnë njerëzit, ku po e bëjnë këtë dhe në çfarë mënyre. Kjo është pikërisht ajo në të cilën ne jemi të specializuar.

Analiza e përmbajtjes vizuale do të ngrejë pyetje sfiduese, ato që mund t'i kategorizoni si “zona të rrezikshme”. Ekonomisti rus në mërgim nga Parisi, Sergei Guriev, i quan me vend disa shtete “autokraci informative” ose “diktatura spin”, që ka qenë modeli rus për manipulimin e peizazhit informativ.

Pyetja për ne është: çfarë dobie ka të kundërshtojmë këto autokraci informative nëse po ndërtojmë njëkohësisht një shtet mbikëqyrës? Prandaj, përkushtimi ynë është ndaj vlerave demokratike. Ne jemi vërtet shumë seriozë për këtë.

Megjithatë, dhe këtu është parashikimi im futurist, disa nga besimet tona themelore në lidhje me transparencën do të duhet të riimagjinohen në të ardhmen e afërt. Jo për shkak të vullnetit të ndonjë kompanie apo institucioni, por për shkak të asaj që filozofi gjerman Jürgen Habermas e quan “Transformimi strukturor i sferës publike“, i shkaktuar nga teknologjitë e reja. Shoqëritë duhet të përgatiten për këtë ndryshim.

FN: A ka legjislacion të përditësuar në Ukrainë në lidhje me përdorimin dhe kontrollin e AI? 

AT: Për një periudhë të konsiderueshme, Ukraina operoi si kufi i rregullimit minimal të AI. Aktualisht, kjo temë po tërheq vëmendje dhe debat në rritje. Ministria e Transformimit Dixhital zbuloi së fundmi një udhërrëfyes për rregullimin e AI.

Duke qenë se shumë teknologji në zhvillim, veçanërisht në fushën e teknologjisë së mbrojtjes, mbështeten shumë në AI, nevoja për të përafruar kornizat tona rregullatore me ato të BE-së dhe SHBA-së po bëhet gjithnjë e më urgjente. Këto konsiderata nuk janë abstrakte, pasi edhe aspektet themelore të biznesit, si sigurimi i kapitalit sipërmarrës mund të jenë të kushtëzuara nga kjo shtrirje.

Ajo që është e qartë është se ne duhet të hartojmë një kurs që nxit inovacionin e AI pa e mbytur atë nëpërmjet mbirregullimit, gjë që disa ekspertë argumentojnë se karakterizon tregun e BE-së. Ndërsa mantra e Silicon Valley për “lëvizni shpejt dhe prishni gjërat” mund të jetë shumë e rrezikshme për kontekstin tonë, pasi çdo ndërprerje gjatë kohërave të konfliktit mund të sjellë pasoja kërcënuese për jetën, ne njohim gjithashtu rrezikun e inteligjencës artificiale të centralizuar nga lart-poshtë të Kinës dhe Rusisë.

Lundrimi në një rrugë përpara për Ukrainën paraqet një sfidë. A do të ngrihemi për ta takuar atë? Jam i bindur se do ta bëjmë, sepse nuk kemi zgjidhje tjetër.