Nxënëse në Xhaminë Jameh- Yazd, Iran. Foto nga Stefano Vigorelli, 2014, përdorur sipas CC BY-SA 4.0

Revolucioni feminist në Iran vazhdon prej rreth një viti, duke marrë vrull pas vrasjes brutale të Jina Mahsa Jina Amini, një gruaje kurde 21-vjeçare në shtator 2022. Këto protesta janë bërë demonstratat më të mëdha dhe më radikale kundër republikës islamike në historinë e Iranit, duke çuar në sulme të gjera dhe akte të mosbindjes civile.

Regjimi është përballur me shqetësim dhe është përgjigjur me një fushatë represioni dhe brutaliteti që përputhet me intensitetin e protestave. Një incident i fundit që përfshin vrasjen me gaz të nxënëseve ka sjellë konfuzion, panik dhe terror në të gjithë vendin. Reagimi i regjimit, së bashku me rezistencën e vazhdueshme të popullit, ka bërë që shumë njerëz të besojnë se ditët e regjimit janë të numëruara.

Helmimi i nxënëseve me gaz toksik 

Studentët e universitetit Allameh Tabataba'i protestojnë kundër helmimeve masive të nxënëseve iraniane, 27 shkurt 2023. Nga Agjencia e Lajmeve Studentore Përdoret sipas CC BY 4.0.

Sulmi kundër nxënëseve në Iran kërkon shqyrtim të plotë, veçanërisht duke marrë parasysh rolin e rëndësishëm që kanë luajtur gratë dhe vajzat e reja në protestat e fundit. Kjo është pjesërisht arsyeja pse vajzat dhe gratë shënjestrohen nga regjimi.

Organizatat iraniane të të drejtave të njeriut raportuan se më shumë se 7,000 nxënëse janë prekur nga sulmet masive të gazit në shkollat e Iranit. Këto sulme, të cilat filluan në nëntor të vitit të kaluar, besohet të kenë ndodhur në të paktën 99 shkolla në 28 provinca të vendit. Deri më tani, 81 sulme janë regjistruar në vetëm një ditë.

Sipas një raportimi nga CNN, zyrtarët janë përpjekur të frenojnë sulmet me gaz. Ministri i Arsimit shkoi deri aty sa fajësoi studentët për helmimin e tyre, ndërsa ministri i Shëndetësisë pohoi se “në 95 për qind të rasteve simptomat ishin pasojë e tensioneve mendore dhe psikologjike dhe jo sulmeve me gaz”.

Apatia e qeverisë shkaktoi zemërim të gjerë dhe protesta nga familjet e nxënëseve, të cilat e shtynë regjimin të “identifikonte dhe arrestonte” qindra autorë të dyshuar, duke ia vënë fajin opozitës.

Megjithatë, fakti që këto sulme kanë vazhduar që nga viti i kaluar, shtrirja dhe përhapja e tyre, si dhe masat e sigurisë së lartë në shkollat e vendit, sugjerojnë se regjimi mund të jetë i përfshirë ose bashkëpunëtor në këto incidente.

Ekspertët e OKB-së kanë ngritur shqetësimin në lidhje me paaftësinë e dukshme të regjimit për të identifikuar dhe kapur ata që janë përgjegjës për sulmet në shkallë të gjerë dhe të koordinuar që synojnë vajzat e reja në Iran, në kontrast të plotë me veprimin e tyre të shpejtë kundër protestuesve paqësorë, duke sugjeruar përfshirjen e regjimit. Një deklaratë nga Zyra e Komisionerit të Lartë të të Drejtave të Njeriut (OHCHR) të OKB-së thotë:

Ne kemi frikë se ato janë të orkestruara për të ndëshkuar vajzat për përfshirjen e tyre në lëvizjen – Gratë, Jeta, Liria dhe për shprehjen e kundërshtimit të tyre ndaj hixhabit të detyrueshëm dhe shprehjen e kërkesave të tyre për barazi.

Aparteid gjinor në Iran 

Gratë në një shesh në Iran. Foto nga anonim. Wikimedia Commons sipas licencës CC0 1.0 për domenin publik universal

Irani është thellësisht i rrënjosur në aparteidin gjinor, i cili shprehet në këmbënguljen për kontroll të plotë mbi jetën e grave. Me ligje që mbështesin dominimin e mashkullit ndaj grave. Kjo pabarazi sistematike gjinore manifestohet përmes praktikave të ndryshme diskriminuese. Për shembull, martesat e fëmijëve deri në moshën 5 vjeçare dhe moshat e ndryshme për përgjegjësi penale midis vajzave dhe djemve theksojnë pabarazinë. Ligji civil që favorizon burrat si kryefamiljarë shpesh çon në humbjen e kujdestarisë nga nënat dhe trajtim të pabarabartë në gjykata. Ligjet e trashëgimisë, lejet e pasaportave, kufizimet profesionale, kërkesat për divorc, mosnjohja e përdhunimit martesor dhe kodi  i detyrueshëm i veshjes kontribuojnë më tej në pabarazinë gjinore dhe përjetësojnë diskriminimin ndaj grave.

Kjo pabarazi bëri që gratë e reja në Iran të kërkojnë të drejta themelore universale dhe barazi sipas ligjit. Mbështetja për kauzën e tyre duket të jetë e përhapur, me një konsensus të gjerë në të gjithë popullsinë se arritja e këtyre të drejtave mund të realizohet vetëm përmes një ndryshimi regjimi.

Ajo që bie në sy është se populli i Iranit nuk ka më besim në dikotominë reformiste-konservatore që ka përcaktuar politikën e regjimit për të paktën 25 vjet. Në vend të kësaj, njerëzit po kërkojnë çmontimin e plotë të të gjithë regjimit dhe sistemit të tij, “Velayat-e faqih” (“Ruajtja e juristit”), një koncept që tregon se “çështjet fetare dhe sociale” të botës myslimane duhet të jenë të administruara nga juristët e drejtë shiitë.

Karikaturisti Kianoush Ramazani lë të kuptohet për humbjen e besimit në sistem:

This winter Iranian people know how to keep themselves warm!#MahsaAmini#IranRevoIution #مهسا_امینی pic.twitter.com/MqvEsMHuAf

— Kianoush | کیانوش رمضانی (@KianoushR) December 28, 2022

Këtë dimër iranianët dinë si të ngrohen!

Ky përfundim ofron potencialisht një shpjegim për dëshpërimin në rritje të regjimit, pasi ata përdorin shtypjen e dhunshme të mospajtimit dhe përhapjen e frikës. Sulmet me gaz i shërbejnë qëllimit për të heshtur këdo që kërkon përgjegjësi. Për më tepër, vlen të merret në konsideratë se një krizë e tillë, si sulmet me gaz, ndihmon në largimin e vëmendjes nga çështje të tjera katastrofike, siç janë krizat ekonomike dhe politike të vendit.

Rezistenca e grave dhe vajzave paraqet një dilemë të rëndësishme për regjimin iranian. Ata e gjejnë veten të bllokuar në një situatë catch-22; Ata nuk janë në gjendje të bëjnë kompromis për aparteidin gjinor pasi e gjithë narrativa e tyre e ekzistencës mbështetet në të. Ndërkohë femrat kanë hyrë në një fazë ku duken të palëkundura dhe të patrembura, me mbështetjen e meshkujve.

Fushata e terrorit të Iranit shtrihet përtej kufijve të vendit, pasi ai është ndër sponsorët më të mëdhenj në botë të terrorizmit. Irani nuk i shmanget dokumentimit apo raportimit të dhunës së tij brutale; në fakt, regjimi dëshiron që ai të dihet për të përhapur frikë dhe për të krijuar një ndikim më të madh.

Është thelbësore që komuniteti ndërkombëtar të mbështesë popullin iranian në revolucionin e vazhdueshëm. Nëse bota e jashtme nuk i dënon krimet e Iranit kundër njerëzimit, këto abuzime do të vazhdojnë të ndodhin në heshtje.

Megjithatë, pyetja kryesore është: për sa kohë një regjim mund të shtypë një popullatë që ka arritur pikën e saj të thyerjes dhe sa mund të durojë një shtypje e tillë?