Foto nga  Sima Ghaffarzadeh nëpërmjet Pexels free images. Përdorim i drejtë

Kanë kaluar më shumë se nëntë muaj që kur Irani u trondit nga protestat, të njohura tani si Revolucioni “Gratë, Jeta, Liria“. Megjithëse lëvizja e protestës u zvogëlua gjatë gjashtë muajve të fundit, iranianët në vend dhe në diasporë mbeten në një luftë politike për të ardhmen e Iranit.

Pavarësisht se u shfaq në prag të kolapsit, regjimi javët e fundit ka sulmuar aktivistët dhe disidentët brenda dhe jashtë vendit, në një përpjekje të dëshpëruar për të siguruar mbijetesën e tij.

Irani intensifikon goditjen ndaj disidentëve

Regjimi në Teheran ka nisur një valë të re represioni kundër kurdëve në Iran, që thuhet se ka në shënjestër anëtarët e Partisë së Jetës së Lirë të Kurdistanit (PJAK) në provincën kurde të Iranit Perëndimor. Këto sulme, siç raportohet nga rrjeti i Kurdistanit për të drejtat e njeriut, ndodhën pas stërvitjeve ushtarake të kryera nga regjimi iranian në rajon. Shumë i perceptojnë këto si një shfaqje fuqie dhe frikësimi.

Rajoni kurd në Iran shërbeu si epiqendër e protestave që ndezën një lëvizje mbarëkombëtare vjeshtën e kaluar. Ai vazhdon të luajë një rol kryesor në veprimtarinë opozitare, me shumë grupe kurde që organizojnë në mënyrë aktive rezistencën kundër regjimit që nga krijimi i Republikës Islamike.

Përshkallëzimi i represionit të armatosur është shoqëruar me një rritje të represionit brenda sistemit të burgjeve të vendit, pasi regjimi përdor ekzekutimin e të burgosurve në fushatën e tij të pamëshirshme për të shuar rezistencën. Raportet në prill zbuluan një rritje prej 75 për qind të ekzekutimeve brenda Iranit. Amnesty International ka vlerësuar se Irani ka ekzekutuar tashmë trefishin e numrit të individëve në vitin 2023 krahasuar me një vit më parë.

Gjatë dekadës së fundit, regjimi në Iran udhëhequr renditjet në botë për numrin e ekzekutimeve për banor. Shumë vunë re se regjimi përdor ekzekutimet, të kryera herë pas here në publik, si një taktikë të qëllimshme për të përhapur terror dhe për të mbrojtur pushtetin e tij.

Nuk është për t'u habitur që pakicat etnike si kurdët, baloçët dhe arabët vazhdojnë të jenë objektivi kryesor i këtyre ekzekutimeve nga regjimi. Të nënshtruar historikisht me shtypje sistematike, këto grupe minoritare janë përballur vazhdimisht me dhunë dhe represion, duke i bërë ato të pambrojtura ndaj veprimeve të tilla.

Në mars të këtij viti, Amnesty International theksoi një prirje thellësisht shqetësuese, duke deklaruar se:

“…autoritetet kanë ekzekutuar të paktën një arab ahwazi, 14 kurdë dhe 13 baluçi, pas gjyqeve jashtëzakonisht të padrejta dhe kanë dënuar të tjerë me vdekje që nga fillimi i vitit, duke shënuar një përshkallëzim rrëqethës në përdorimin e dënimit me vdekje si mjet represioni kundër pakicave etnike”.

Roya Boroumand, Drejtore Ekzekutive e Qendrës Abdorrahman Boroumand, një organizatë e shquar iraniane për të drejtat e njeriut, dënoi veprimin e regjimit: 

“[The Iranian authorities’] actions amount to an assault on the right to life and a shameless attempt not only to further oppress ethnic minorities but to spread fear that dissent will be met with brute force, either in the streets or in the gallows”
– @RoyaBoroumand

— Abdorrahman Boroumand Center (@IranRights_org) March 2, 2023

“Veprimet [e autoriteteve iraniane] përbëjnë një sulm ndaj të drejtës për jetën dhe një përpjekje të paturpshme jo vetëm për të shtypur më tej pakicat etnike, por për të përhapur frikën se mospajtimi do të përballet me forcë brutale, qoftë në rrugë apo në vendin e varjes”.

Një ndryshim në dinamikën midis Iranit dhe Perëndimit

Taktikat represive të përdorura nga regjimi nuk kufizohen vetëm në Iran. Javët e fundit, ndikimi i Iranit është shtrirë edhe në Evropë. Autoritetet në Francë kohët e fundit anuluan një protestë të planifikuar të organizuar nga Këshilli Kombëtar i Rezistencës së Iranit (NCRI), një organizatë opozitare iraniane. Autoritetet përmendën shqetësimet se protestat mund të bëhen një objektiv për terrorizmin dhe dhunën e orkestruar nga regjimi iranian.

Ky anulim vjen dy vjet pasi një ngjarje e ngjashme u shënjestrua në një komplot me bombë nga agjentët iranianë në Francë. Ai vjen gjithashtu disa ditë pasi presidenti francez Emanuel Macron zhvilloi një telefonatë 90-minutëshe me presidentin iranian Ebrahim Raisi më 10 qershor dhe pak përpara një bastisjeje të kryer nga policia vendase në një kamp në Shqipëri ku qëndrojnë disidentët iranianë.

Bastisja në Shqipëri rezultoi në përleshje mes anëtarëve të kampit dhe autoriteteve lokale, ku një person humbi jetën dhe dhjetëra u plagosën. Pas bastisjes, u raportua se pajisjet kompjuterike të sekuestruara nga kampi iu dërguan autoriteteve iraniane, duke ekspozuar potencialisht informacione të ndjeshme për rrjetet e disidentëve brenda vendit.

NCRI nisi një sfidë ligjore kundër anulimit të protestës nga autoritetet franceze, duke çuar në një gjykatë të Parisit që e anuloi ndalimin vetëm disa ditë përpara protestës së planifikuar. Megjithatë, vendimi i autoriteteve franceze flet për një zonë më të madhe shqetësimi për disidentët iranianë në mërgim.

Këto ngjarje zhvillohen brenda kontekstit të bisedimeve të vazhdueshme midis regjimit iranian dhe Perëndimit, në sfondin e një peizazhi në ndryshim ku vendet perëndimore po rivlerësojnë qëndrimin e tyre ndaj grupeve në mërgim që kundërshtojnë regjimin iranian, të ndikuar nga marrëveshjet politike dhe presionet nga qeveria iraniane.

Në maj, Irani kreu një shkëmbim të burgosurish, duke liruar një punonjës belg të ndihmës ndërkombëtare në këmbim të një individi të përfshirë në komplotin me bomba kundër NCRI. Për më tepër, raportimet tregojnë se regjimi ka qenë i angazhuar në “bisedime sekrete” me administratën e Biden në lidhje me programin e tij bërthamor. Kjo qasje strategjike e represionit në vend, ndërsa kërkon lëshime përmes terrorizmit dhe negociatave jashtë vendit, ka zgjatur mbijetesën e regjimit për dekada.

Abdul Reza Farajirad, ish-ambasadori i Iranit në Norvegji dhe Hungari, u citua të thoshte se anulimi ishte pjesë e një vendimi më të madh nga fuqitë evropiane për të bërë lëshime ndaj Iranit, duke përfshirë goditjen e organizatave disidente që qëndrojnë jashtë vendit:

Evropa nuk dëshiron të mbetet prapa nëse SHBA dhe Irani finalizojnë një pakt. Pra, ata duan të përgatisin skenën për bashkëpunime kur Irani dhe SHBA të arrijnë një marrëveshje.

Vetëm nëntë muaj më parë, bisedimet e drejtpërdrejta midis liderëve botërorë dhe regjimit iranian dukeshin pothuajse të pamundura, pasi regjimit i mungonte legjitimiteti dhe dukej i destinuar për dështim.

Megjithatë, disa tani i shohin këto bisedime jo vetëm që i japin regjimit një ndjenjë legjitimiteti, por edhe si një mjet për të shuar zërat e disidentëve iranianë. Për fat të keq, kursi i zakonshëm i marrëdhënieve midis Perëndimit dhe Teheranit ka nënkuptuar shpesh që të drejtat e njeriut dhe lufta për ndryshime demokratike në Iran janë ulur në një nivelin më të ulët, nëse jo plotësisht të shtrydhura nga narrativa në fjalë.

Kritikët kanë theksuar më parë modelin e lehtësimit ekonomik që i shkon për shtat në mënyrë disproporcionale liderit suprem të Iranit, i cili mund të shihet si dëshmi se çdo lehtësim i sanksioneve që rezulton nga marrëveshja bërthamore mund të zgjasë pa dashje jetën e regjimit.

Pavarësisht këtyre ngjarjeve të shpalosura, iranianët si brenda dhe jashtë vendit vazhdojnë të organizohen, të ushqyer nga besimi se është vetëm çështje kohe para se katalizatori i radhës të lëshojë valën tjetër të protestave.