Foto nga Arzu Geybullayeva. Në të majtë është filantropisti i burgosur Osman Kavala, në të djathtë është aktori Can Nergis i cili luan Teoman Bayramli në serialin e ri televiziv “Metamorfoza“.

Shoqëria civile e Turqisë ka qenë e zhurmshme për një serial të ri televiziv kontrovers që transmetuesi publik kombëtar, TRT, shfaqi premierë në platformën e tij të transmetimit më 7 maj 2023. Sipas krijuesve, seriali i quajtur “Metamorfoza” tregon historinë e Teoman Bayramli, një ish aktivist që bëhet biznesmen i pamëshirshëm pasi Bayramli merr përsipër biznesin e familjes së tij dhe ngatërrohet në marrëveshje të paligjshme, komplote e të tjera. Seriali po ngjall polemika sepse Bayramli me sa duket ka për qëllim të aludojë filantropistin e njohur Osman Kavala, i cili është burgosur padrejtësisht që nga viti 2017 dhe aktualisht po vuan një dënim të përjetshëm.

Ngjashmëritë me Osman Kavala

Aktori Can Nergis, i cili luan Bayramli, duket në mënyrë të dyshimtë i ngjashëm me Kavalën. Komploti i serialit pasqyron jetën e Kavalës, por është i mbushur me narrativa të rreme – të njëjtat narrativa të përdorura nga qeveria për ta paditur dhe burgosur atë. “Është një version i demonizuar i filantropit dhe biznesmenit, i cili po vuan dënimin e përjetshëm për shkak të akuzave të sajuara për spiunazh dhe përpjekjeve për të rrëzuar qeverinë”, shkruan gazetari Nazlan Ertan.

Transmetuesi nuk përmendi askund në serial se ai bazohet në personazhe të trilluar. Është objekt i një shqyrtimi të madh nga kritikët, të cilët e kanë quajtur një “shpifje groteske për Kavallës”, si dhe nga mbështetësit dhe avokatët që bëjnë thirrje për lirimin e Kavalës që kur filantropisti u vendos pas hekurave. Gruaja e Kavalas, Ayse Bugra, tha se seriali ishte “pjesë e fushatës së shpifjes” që shënjestron bashkëshortin e saj.

Në një deklaratë të dërguar nga burgu, Osman Kavala shpreh habinë dhe pikëllimin e tij për serialin:

#OsmanKavala‘s statement about the series broadcast on TRT's digital platform 👇https://t.co/uhIjglCQr0 pic.twitter.com/y55vhnuQpn

— Kavala'ya Özgürlük (@FreeOsmanKavala) June 20, 2023

Nergis foli me dashuri për serialin gjatë një interviste në kanalin e YouTube, TV100. “Është një histori spiunazhi ndërkombëtar për një njeri revolucionar që kthehet në një kapitalist. Ka dashuri dhe shumë aksion. Mendova me të vërtetë se seriali i fliste një audiencë ndërkombëtare dhe kjo është arsyeja pse vendosa të bëhem pjesë e tij.”

Këto fjalë nuk u pritën mirë. Në Twitter, Nergis u kritikua se u bë pjesë e një fushate të “vrasjes së personazheve” kundër Kavalës. Gazetari veteran Rusen Cakir shkroi në Twitter se aktori “nuk dukej i shqetësuar” për shënjestrimin e qartë të Kavallës. Lektori, Karabekir Akkoyunlu, shkroi:

Bu dizide emeği geçen herkes, siyasi bir kin güdüsüyle ipe sapa gelmez suçlamalar üzerinden hapiste çürütülen masum bir insanın alçakça şeytanlaştırılmasında pay sahibidir. Kimse ekmek parası filan demesin.

Simit sat onurlu yaşa Can Nergis! https://t.co/VF4pYOCelo

— Karabekir Akkoyunlu (@ulu_manitu) June 20, 2023

Të gjithë të përfshirë në këtë serial kanë një pjesë në demonizimin e neveritshëm të një personi të pafajshëm të lënë të kalbet në burg për akuza të parëndësishme të nxitura nga një inat politik. Askush nuk duhet të thotë se janë paratë e bukës. Shisni bukë, jetoni me krenari, Nergis!

Të tjerë shprehën zhgënjimin e tyre që në radhë të parë për praninë e aktorit në TV100.

Platforma e transmetimit të TRT ende nuk ka publikuar të gjitha episodet e serialit. Në intervistën e tij në TV100, aktori Nergis tha se ekipi përfundoi xhirimet e dhjetë episodeve dhe do të fillojë xhirimet e sezonit të dytë në vjeshtë. Sipas Nergis, seriali ishte planifikuar të zgjaste tre sezone.

Lufta e AKP ndaj artit dhe kulturës

Gjatë ceremonisë vjetore të Çmimeve Presidenciale të Kulturës dhe Arteve në dhjetor 2021, presidenti Recep Tayyip Erdoğan iu drejtua turmës duke thënë: “Sa më i fortë të jeni në kulturë dhe art, aq më shumë mund të drejtoni dhe menaxhoni mjedisin tuaj. Është fakt se armët më të fuqishme të atyre që menaxhojnë sistemin global sot janë mjetet e kulturës”. Në vitet që nga ardhja e tij në pushtet, Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) në pushtet e Erdoganit ka marrë ngadalë kontrollin mbi pjesën më të madhe të skenës së artit dhe kulturës së vendit.

Shumë artistë, këngëtarë, kompozitorë dhe humoristë të njohur janë përballur me kanosje, goditje, censurë dhe kërcënime për punën e tyre. Këto grupe njihen për përdorimin e profesionee të tyre për të folur për ankesat dhe politikën mbarëkombëtare dhe për këtë arsye perceptohen si një kërcënim për partinë në pushtet. Edhe grupet e teatrit, humorit dhe satirës janë përballur me presion të konsiderueshëm nga udhëheqja në pushtet. Ka pasur gjithashtu shumë shembuj të përpjekjeve të qeverisë për të bllokuar serialet televizive, shfaqjet dhe muzikën e huaj. Justifikimet janë shpesh të gjera, me akuza se materiali promovon propagandën terroriste, nxit përdorimin e drogës, fyen presidentin, ofendon vlerat e familjes ose madje ofron dezinformata kulturore.

Por nuk ishte gjithmonë kështu.

Në reflektimet e tij mbi vitet e para të qeverisjes së AKP-së, akademiku Emre Tansu Keten shkroi se kur AKP erdhi në pushtet në vitin 2002, kishte një fokus të konsiderueshëm në art dhe kulturë dhe disa institucione të rëndësishme të artit u hapën midis 2002 dhe 2011. “Harmonizimi me Bashkimin Evropian dhe nxitja e sektorit privat për të investuar në fushën e kulturës dhe artit solli harmonizimin e fushës kulturore me programin ekonomik neoliberal dhe mbështetjen e AKP-së për këtë proces duke braktisur axhendën e saj kulturore — për pak kohë,” shkroi Keten.

Por ndryshimet brenda strukturës së lidershipit politik – veçanërisht pas protestave të Parkut Gezi – ndryshuan pikëpamjen e partisë në pushtet për tendencat artistike dhe kulturore në vend, “qeverinë, e cila e pa fushën kulturore si një mjet ekonomik dhe diplomatik në të gjithë vitet 2000, do të fillonte të instrumentalizonte politikisht kulturën pas vitit 2010, veçanërisht pas Kryengritjes së Gezit, për shkak të politikës së polarizimit kulturor të bazuar në identitet, në të cilën mbeti”, shkruan Keten.

Nuk është për t'u habitur që episodi i parë i “Metamorfozës” përmban edhe skena që duken shumë të ngjashme me skenat e protestave të Gezi. Ishte data 28 maj 2013, kur një grup ambientalistësh vendosën të kundërshtonin vendimin për prishjen e një prej pak hapësirave të gjelbra të mbetura në Stamboll, Parkut Gezi. Ata u mblodhën dhe ngritën tenda në park. Ata u pritën shpejt me gaz lotsjellës në një shfaqje të ashpër të kritikuar të forcës policore.

Në javët dhe muajt e ardhshëm studentë, akademikë, avokatë të shoqërisë civile dhe qytetarë të zakonshëm iu bashkuan protestave jo të dhunshme. Lëvizja Gezi u bë ndoshta akti më i madh i mosbindjes civile në historinë turke, një fyerje e paprecedentë ndaj qeverisë konservatore të Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP).

Këto protesta u përdorën edhe në aktakuzën kundër Osman Kavalës, i cili akuzohej për “përpjekje për të rrëzuar rendin kushtetues” dhe “përpjekje për të rrëzuar qeverinë” lidhur me financimin e tij të pretenduar të protestave të Gezi në 2013.

“Arrestimi i Kavalas ishte një paketë. Ajo paketë përfshinte kthimin e shoqërisë civile, hakmarrjen ndaj Gezi dhe ngushtimin e hapësirave kulturore. Tani po përpiqen ta mbushin atë hapësirë të ngushtuar kulturore me seriale propagandistike”, shkruan gazetarja Candan Yildiz në rubrikën e saj.