Kryetari 64-vjeçar i DPP-së në pushtet ka caktuar Hsiao Bi-khim, 52 vjeç, i cili deri në nëntor të vitit të kaluar ishte ambasadori de fakto i Tajvanit në SHBA, si zëvendës të tij.
Në debat, Lai përsëriti se ai do të ndiqte rrugën e Tsai-t në marrëdhëniet me Kinën kontinentale dhe do të ruante status kuonë, duke mbrojtur Tajvanin dhe siguruar paqen në Indo-Paqësor.
“Bota po shikon zgjedhjen e popullit tajvanez midis demokracisë dhe autokracisë; Komuniteti ndërkombëtar e di shumë mirë se vetëm Lai Ching-te dhe Hsiao Bi-khim mund të qëndrojnë krah për krah dhe të ecin përpara me aleatët demokratë,” tha ai.
Lai, i cili filloi karrierën e tij politike si ligjvënës dhe më vonë u bë kryetar bashkie i qytetit jugor të Tainan, e përshkroi veten si një “punëtor pragmatik për pavarësinë e Tajvanit”, kur ishte kryeministër në periudhën 2017-2019. Ai shtoi se “Tajvani është tashmë një komb i pavarur sovran i quajtur Republika e Kinës…dhe se nuk ka nevojë të shpallet edhe një herë pavarësia e Tajvanit.”
Qëndrimi i Lait solli kritikat si nga Kina, ashtu edhe nga opozita. Në nëntor, Pekini i quajti Lai dhe Hsiao si “dyshja e pavarësisë”, që do të rrezikonte paqen përtej Ngushticës. Rivalët e Lait, Hou dhe Ko, gjithashtu shënjestruan pozicionin e tij për çështjen Pekin-Tajpei. “Sovraniteti i Tajvanit i përket 23 milionë tajvanezëve, jo [Kinës]”, tha Lai duke ju përgjigjur një pyetjeje nga Ko. “Republika e Kinës dhe Republika Popullore e Kinës nuk janë në varësi të njëra-tjetrës, ky është kuptimi i pavarësisë së Tajvanit”.
Platforma politike e Lait përfshin gjithashtu strategjitë për më shumë banesa të subvencionuara, rritjen e pagave dhe uljen e taksave.
Hou Yu-ih (KMT)
Ish-drejtori i përgjithshëm i Agjencisë Kombëtare të Policisë, Hou tërhoqi vëmendjen kur u rizgjodh në vitin 2022 si kryebashkiak i Tajpeit të Ri, në rrethinat veriore të kryeqytetit, duke mposhtur rivalin e DPP me një diferencë të madhe votash. Atë vit, KMT fitoi ndaj DPP-së në pushtet në zgjedhjet lokale, duke sjellëe dorëheqjen e Tsai nga drejtimi i partisë.
66-vjeçari renditet pas Lai në sondazhet e fundit. Ai ka caktuar Jaw Shaw-kong, 73 vjeç, një ish-deputet i KMT dhe një personalitet i medias, si zv/president.
Hou, i cili fillimisht ju bashkua KMT në vitet 1970, nën diktaturën e Chiang Kai-shek, thotë se e kundërshton pavarësinë e Tajvanit dhe “Një vend, dy sisteme”, një kornizë qeverisëse që Kina imponoi në Hong Kong dhe Makao, duke e konsideruar atë si një mënyrë për Tajvanin për të arritur bashkimin.
“Nuk ka pavarësi të Tajvanit, as ‘Një vend, dy sisteme,'” tha Hou gjatë debatit televiziv. “Mbroni me vendosmëri lirinë dhe sistemin demokratik. E ardhmja e Tajvanit vendoset nga 23 milionë banorët e tij.”
Por Hou u sfidua nga rivalët lidhur me pozicionin e tij – dhe të KMT-së – për të pasur lidhje më të ngushta me Kinën, pavarësisht armiqësisë në rritje të Pekinit. Hou i shmangu kritikat duke theksuar se po përpiqej të rivendoste dialogun ndërmjet dy anëve të ngushticës, të cilin Pekini e ndërpreu me administratën e Tsai.
Hou ka shprehur mbështetjen e tij për konsensusin e vitit 1992 – një marrëveshje e heshtur midis Pekinit dhe KMT se si Tajpei dhe Pekini janë pjesë e një Kine të vetme, megjithëse secila palë mund të ketë interpretimin e saj.
Tsai e ka hedhur poshtë konceptin, duke thënë pas fjalimit të liderit të Kinës, Xi Jinping në 2019, se “ne nuk e kemi pranuar kurrë konsensusin e vitit 1992″. Hou këmbënguli se komunikimi bazuar në konsensusin e vitit 1992 është mënyra e vetme për të ulur rreziqet e një lufte, por gjithashtu tha se Tajvani duhet të forcojë kapacitetin e tij ushtarak për të penguar një pushtim të mundshëm nga Kina.
Në politikën e brendshme, Hou ka propozuar rritjen e subvencioneve qeveritare për të rinjtë, më saktësisht për arsimin e lartë dhe strehimin.
Ko Wen-je (TPP)
Ko, ish-kryebashkiaku i Tajpeit, i cili themeloi Partinë Popullore të Tajvanit (TPP) në 2019, e konsideron veten si një “forcë e tretë”, duke u përpjekur të afrojë votuesit e pakënaqur si me DPP ashtu edhe me KMT. Ekipi i tij në këtë garë presidenciale përfshin dhe Cynthia Wu Hsin-Ying, 45 vjeç, ligjvënëse e TPP dhe e bija e një miliarderi tajvanez.
64-vjeçari ishte kirurg për tre dekada përpara se të zgjidhej kryebashkiak i Tajpeit në periudhën 2014-2022. Ndërsa Ko më parë mbështeti fushatën presidenciale të DPP – përfshirë atë të Tsai – ai është larguar nga partia vitet e fundit, duke e akuzuar për përshkallëzimin e tensioneve Tajpei-Pekin dhe dështimin për t'i dhënë zgjidhje çështjeve të brendshme.
Gjatë debatit, Ko tha se dominimi afatgjatë i politikës tajvaneze nga DPP dhe KMT ka arritur kulmin në “fraktura në raca, komunitete dhe te kombi”. Ai u zotua të sillte “harmoninë shoqërore, pajtimin politik dhe paqen mes dy anëve të Ngushticës”.
Sidoqoftë, ai u sulmua – kryesisht nga Lai – për deklaratat në vitin 2015 se “të dy anët e Ngushticës janë një familje”. Ko u mbrojt duke thënë se ishte vetëm një “gjest miqësor” dhe se ndërveprimet në dy anët e ngushticës duhet të bazohen në premisën se “sistemi demokratik dhe mënyra e jetesës së Tajvanit janë të mbrojtura”, duke shtuar se nuk kishte asnjë alternativë për Tajvanin përveçse “të ruajë status kuo-në”. Ai tha se ishulli i vetëqeverisur duhet të gjejë pozicionin e tij dhe të mos jetë një peng në rivalitetin SHBA-Kinë.
Në nëntor, kandidatët e opozitës u përpoqën të krijonin një aleancë për shtuar shanset e tyre përballë Lait, por negociatat dështuan drejtpërdrejt në televizion, pasi Hou dhe Ko nuk ranë dakord se kush do kryesonte kandidaturën e përbashkët.
Gjatë fushatës, Ko ka premtuar përmirësimin e politikave të mirëqenies sociale për të trajtuar problemin e kostos së lartë të strehimit, pagat e ulëta dhe barrën e kujdesit për të moshuarit. Pavarësisht pozicionit në sondazhe, Ko ka tërhequr të rinjtë në mitingjet e tij dhe ndiqet shumë në rrjetet sociale.
Juani legjislativ (Parlamenti i Tajvanit)
Votuesit gjithashtu do të zgjedhin më 13 janar, 113 deputetët e parlamentit. Sipas rregullave të zgjedhjeve, 73 ligjvënës janë “në bazë rrethi”, të zgjedhur në radhë të parë në njësitë elektorale të bazuara në distriktet gjeografike.
34 deputetë zgjidhen nga lista e partive politike në një votim të dytë, i cili do të përcaktojë se sa vende do të marrë secila parti, sipas një sistemi të përfaqësimit proporcional bazuar në votat mbarëkombëtare. Rregullat zgjedhore kërkojnë gjithashtu që për secilën parti, të paktën gjysma e ligjvënësve të zgjedhur në fletëvotim të jenë femra.
Gjashtë vendet e mbetura zgjidhen nga indigjenët që përbëjnë 2.5 për qind të popullsisë së ishullit, sipas shifrave zyrtare.
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve thotë se 34.5 për qind e kandidatëve që konkurrojnë për një vend në fletëvotimet “me bazë rrethi” dhe indigjene janë femra – më e larta që nga viti 2008, kur u prezantua sistemi aktual zgjedhor.
Sondazhet tregojnë se asnjë parti e vetme nuk ka të ngjarë të marrë shumicën, që do të thotë se kushdo që fiton zgjedhjet presidenciale do i nevojitet një koalicion politik në parlament.
