Foto nga kanali i YouTube i Binkov's Battlegrounds 

“Ukraina sot, Tajvani nesër” është një frazë e përdorur shpesh në Tajvan duke aluduar në kërcënimet e përbashkëta që Rusia dhe Kina përbëjnë për të dy. Por a është i vlefshëm ky krahasim?

Ndërsa Ukraina është pushtuar dy herë nga Rusia – në 2014 dhe 2022 – dhe vazhdon të luftojë Moskën ushtarakisht, diplomatikisht dhe politikisht, Tajvani ka jetuar nën kërcënimet e një pushtimi nga Kina kontinentale që nga viti 1949, por deri më tani ka ruajtur një status quo të ngrirë që garanton paqen. Megjithatë, anijet dhe avionët kinezë shkelin rregullisht ujërat dhe hapësirën ajrore të saj dhe retorika e luftës është përshkallëzuar veçanërisht që kur Xi Jinping mori pushtetin në Kinë në 2012.

Pra, a mund të krahasohet situata në Tajvan, një ishull me 23 milionë banorë, me atë të Ukrainës, me popullsinë e saj prej mbi 40 milionë banorësh dhe me kufijtë tokësorë si me Rusinë ashtu edhe me Evropën? Për t'iu përgjigjur kësaj pyetjeje, Global Voices intervistoi Yurii Poita, një ekspert ukrainas për Kinën, i cili aktualisht është i vendosur në Taipei si kërkues në Institutin për Kërkimin e Mbrojtjes dhe Sigurisë Kombëtare. Intervista u zhvillua në Zoom në rusisht pas disa bisedave në Taipei. Përgjigjet e Poitës janë përkthyer dhe redaktuar për stilin dhe shkurtësinë.

Yurii Poita. Foto e përdorur me leje

Filip Noubel (FN): Ka shumë diskutime “Ukraina sot, Tajvani nesër” që tregojnë faktin se Tajvani duhet të mësojë nga pushtimi në shkallë të plotë i Ukrainës nga Rusia pasi nuk mund të përjashtojë një sulm të ngjashëm nga Kina. Çfarë mendoni për këtë krahasim?

Yurii Poita (YP): Mendoj se është i vlefshëm sepse të dy ndajnë të njëjtin kontekst gjeopolitik: Një vend i madh mohon të drejtën e fqinjit të tij për të qenë i pavarur, sepse beson se duhet të shtrijë ndikimin e tij mbi ta, duke përfshirë përdorimin e mjeteve ushtarake. Pyetja kryesore është se çfarë presim nga një krahasim i tillë. Kjo gjithashtu një pyetje që Pekini ia bën vetes: Ai përpiqet të shkatërrojë aleancat, të demoralizojë popullin tajvanez dhe udhëheqjen e tyre bazuar në narrativën e mëposhtme: “SHBA bëri që Ukraina të rebelohet kundër Rusisë, dhe nëse doni të shmangni të bëhet një Ukrainë e dytë, duhet të të bashkëpunojmë dhe të bëjmë kompromis me Kinën”.

Për Tajvanin dhe Perëndimin, kjo pyetje do të thotë se ishulli duhet të përgatitet për një skenar të tillë, sepse parandalimi nuk funksionon gjithmonë. Tajvani ka mësuar shumë nga përvoja e Ukrainës në shumë fusha, duke përfshirë strategjinë, gatishmërinë ushtarake, përgatitjen civile në rast lufte. Sa i përket strategjisë, tani të gjithë skenarët janë të mundshëm, duke përfshirë gjëra që më parë dukeshin shumë të pamundura. Përveç kësaj, tregtia globale dhe integrimi ekonomik nuk mjaftojnë për të parandaluar një luftë, një mësim i rëndësishëm për t'u mbajtur mend. Fjalët kthehen në veprime: nëse një vend vazhdon për dekada duke thënë se një vend tjetër nuk ka sovranitet, nuk ka gjuhë të tijën, ai mund të veprojë sipas këtyre fjalëve. Sa i përket ushtrisë, Rusia dhe Ukraina përfaqësojnë një rast studimi të paçmuar për Tajvanin për të vëzhguar përdorimin e armëve dhe strategjive, nocionin e luftës asimetrike që po vendoset në terren, nevojën për armë konvencionale si tanke dhe avionë, përdorimin e HIMARS që Tajvani ka vënë në punë, roli thelbësor dhe mbrojtja kundër dronëve, rëndësia vendimtare e ruajtjes së municioneve për periudha të gjata kohore.

Në përgjithësi, ka më shumë ngjashmëri sesa dallime midis Tajvanit dhe Ukrainës në këtë drejtim dhe palët e Tajvanit po mësojnë gjithashtu nga përvoja ukrainase për të ofruar mbështetje për ishullin.

FN: Në çfarë fokusohen vendimmarrësit tajvanezë kur analizojnë apo diskutojnë Ukrainën? Dhe si po i zgjeron Tajvani marrëdhëniet e tij me Ukrainën?

 YP: Tajvani po zhvillon vazhdimisht biseda për të mësuar nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia. Ai zgjati kohën e shërbimit ushtarak dhe përfshiu konceptin e “Mbrojtjes së gjithanshme“. Sigurisht që nuk mund t'i dimë të gjitha detajet, pasi ato janë sekrete të sigurisë shtetërore, ndaj ekspertët nuk mund të zbulojnë informacione të klasifikuara.

Një çështje e rëndësishme është solidariteti në kohë lufte, një temë e diskutuar shpesh në Tajvan kur analizohet Ukraina. Ukraina mund të kishte rënë lehtësisht në kampe të kundërta si shoqëri, duke pasur parasysh se disa segmente të Ukrainës po e shikonin mjaft pozitivisht Rusinë deri në shkurt 2022. Megjithatë kjo nuk ndodhi. Detyra e Tajvanit është të sigurojë që shoqëria, ku njerëzit kanë pikëpamje të ndryshme për Kinën, të mbetet e bashkuar në rast pushtimi, të mos dorëzohet dhe t'i besojë qeverisë.

Ekspertët tajvanezë gjithashtu pyesin shpesh pse Ukraina nuk ishte gati për pushtim, pse trupat ruse fillimisht ishin në gjendje të hynin thellë në territorin ukrainas, pse popullsia ukrainase nuk u evakuua në kohë dhe pse raketat ajrore nuk u blenë në kohë dhe në numër të mjaftueshëm?

Ajo që diskutohet shpesh është se si Ukraina arriti të fitonte mbështetjen e plotë nga aleatët perëndimorë. Sepse në Perëndim, rasti i Ukrainës dhe Rusisë është shumë bardhë e zi dhe i qartë: Rusia është agresori, Ukraina është viktima dhe ka nevojë për ndihmë. Nëse Kina do të pushtonte Tajvanin, të cilin shumica e vendeve e njohën nga pikëpamja e së drejtës ndërkombëtare, si pjesë e Kinës, mbështetja për Tajvanin nuk do të ishte bardhë e zi siç është tani për Ukrainën. Ky është një ndryshim thelbësor.

Së fundi, vëzhguesit tajvanezë duan të dinë se si Ukraina arriti të lidhë dhe menaxhonte së bashku forcat e mbrojtjes dhe shoqërinë civile për të parandaluar një pushtim, kur është e qartë se trupat ushtarake nuk janë të mjaftueshme dhe kështu, shoqëria duhet të bashkohet gjithashtu në përpjekjet si mbrojtje civile ose si vullnetarët. Ushtria është zakonisht mjaft konservatore dhe nuk dëshiron të hapet, kështu që si të arrihet një pikë ku të dyja palët të plotësojnë njëra-tjetrën është një sfidë e vërtetë. Në Ukrainë, ne arritëm të trajnojmë së bashku profesionistë ushtarakë dhe civilë.

FN: Pekini mbetet një lojtar kryesor ekonomik dhe politik në Ukrainë, megjithatë Tajvani ka ofruar mbështetje. A mendoni se Kievi mund të lejojë më shumë hapësirë për Tajvanin në strategjinë e tij politike, diplomatike dhe ekonomike? Çfarë mendoni për mbulimin e mediave ukrainase për Tajvanin?

YP: Tajvani ka ofruar ndihmë humanitare në Ukrainë, po zhvillon bashkëpunim në nivel parlamentesh dhe kryebashkiakësh. Fatkeqësisht, Ukraina nuk ka zyrë përfaqësuese në Taipei. Bashkëpunimi teknologjik mund të jetë hapësira më e madhe për bashkëpunim të drejtpërdrejtë, sepse Kina dikur konsiderohej si një partner premtues, por duke pasur parasysh se si Pekini mbështet Moskën, vendimmarrësit në Ukrainë po kërkojnë partnerë të rinj, dhe kjo mund të përfshijë Tajvanin. Media, shoqëria civile dhe parlamenti po diskutojnë hapur këtë nevojë për një afrim me Tajvanin, por tani mesazhi duhet t'i komunikohet edhe biznesit ukrainas.

Mediat ukrainase mbulojnë Tajvanin sepse mediat botërore e mbulojnë atë. Edhe brenda një viti shoh se si është rritur mbulimi. Një arsye është se Kina përshkallëzon kërcënimet e saj ushtarake ndaj Tajvanit, dhe kjo rezonon thellë me ukrainasit. Dhe nëse Kina fillon një luftë, kjo do të ketë pasoja të drejtpërdrejta për Ukrainën: Vizita e Nancy Pelosi në Tajvan u vëzhgua nga afër në Ukrainë, sepse në rast të një lufte në ngushticën e Tajvanit, ekonomia botërore do të shembet, kështu që mbështetja perëndimore për Ukrainën mund të bëhet problematike ose të ketë stopim të ngjarjeve dhe e njëjta gjë do të ishte e vërtetë për furnizimet ushtarake.

U befasova kur pashë se CNA [Agjencia Qendrore e Lajmeve në pronësi shtetërore të Tajvanit] vizitoi Lviv në Ukrainën perëndimore kohët e fundit dhe pyeti njerëzit në rrugë se çfarë mendonin për Tajvanin. Shumë e dinin qartë për Tajvanin dhe shprehën solidaritetin dhe mbështetjen e tyre ndaj Tajvanit.

Për më shumë mbi CNA, lexo: Si e portretizojnë mediat ndërkombëtare Tajvanin?