Një anije peshkimi industriale që mban flamurin e Kamerunit. Ilustrim nga Multimedia Solutions, 2023, i përdorur me leje.

Ky artikull u botua fillimisht nga iWatch Africa. Një version më i shkurtër ribotohet në Global Voices si pjesë e një marrëveshjeje partneriteti për ndarjen e përmbajtjes.

Një investigim i udhëhequr nga Gideon Sarpong në partneritet me Rrjetin e Raportimit të Oqeanit të Qendrës Pulitzer hedh dritë mbi mënyrën se si anijet e regjistruara në Bashkimin Evropian (BE) përdorin flamujt e “komoditetit” për të maskuar praktikat e tyre të peshkimit të paligjshëm, të paraportuar dhe të parregulluar (IUU) në Afrikën Perëndimore.

Sipas raportit, anija Pilot Whale, e njohur gjithashtu si Mikhail Verbitskiy, është ndër të shumtat e përfshira në aktivitetet e IUU, duke shfrytëzuar me zgjuarsi konceptin e një “flamuri të komoditetit”. Pavarësisht shfaqjes së flamurit të Kamerunit, kjo anije, në fakt, është në pronësi dhe operohet nga kompani evropiane.

Në vitin 2020, Environmental Justice Foundation (EJF), një organizatë ndërkombëtare për monitorimin e abuzimeve ekonomike dhe mjedisore, e identifikoi flamurin e Kamerunit si një “flamur komoditeti” në një studim. Ky term, i përdorur gjerësisht në industrinë detare, i referohet një situate ku një anije është e regjistruar në një vend të ndryshëm nga pronësia e saj aktuale. Gjatë hetimit, ekspertët detarë konfirmuan se “flamuri i komoditetit” është shfrytëzuar nga operatorë të paskrupullt për të shmangur përgjegjësinë për peshkim të paligjshëm, shkelje të të drejtave të njeriut dhe krime të tjera.

Studimi nga EJF zbuloi gjithashtu se flota e Kamerunit u shtua brenda pesë viteve të fundit me rreth 55 për qind të anijeve. Kjo tregon një rritje të konsiderueshme të numrit të anijeve në një periudhë relativisht të shkurtër kohore. Anijet e reja të shtuara përbëjnë 90 për qind të tonazhit total të flotës, me 94 për qind të anijeve të reja të shtuara që i përkasin subjekteve të huaja. Për më tepër, gjetjet zbuluan gjithashtu se pothuajse të gjitha anijet e reja të shtuara operojnë jashtë ujërave të Kamerunit.

Mungesa e praktikave të qëndrueshme të peshkimit dhe llogaridhënies

BE aktualisht operon disa Marrëveshje të Partneritetit të Qëndrueshëm të Peshkimit (SFPA) ose marrëveshje dypalëshe peshkimi, që lejon anijet e BE-së të peshkojnë në Zonat Ekskluzive Ekonomike (ZEE) të vendeve të treta. Aktualisht ka 11 marrëveshje aktive me vende në të gjithë Afrikën, duke përfshirë Mauritaninë dhe  Guinea-Bissau. Në këmbim të kapjes së peshkut në ZEE e këtyre vendeve, BE-ja jep një kontribut financiar për këto vende.

Të gjitha anijet evropiane, qofshin ato që operojnë sipas SFPA-ve ose marrëveshjeve private, i nënshtrohen rregulloreve të rrepta të përshkruara në  kuadrin SMEFF (Menaxhimi i Qëndrueshëm i Flotësve të Jashtme të Peshkimit), i cili përcakton praktikat e qëndrueshme të peshkimit.

Megjithatë, situata merr një kthesë kur bëhet fjalë për peshkarexhat me flamur të Kamerunit. Këto anije potencialisht mund të tejkalojnë kufijtë e vendosur nga BE pa u kërkuar të shkarkojnë sasinë e peshkut të kapur në Mauritani ose Guinea-Bissau.

Një raport nga IUU Watch zbuloi një prirje shqetësuese midis pronarëve të anijeve që zgjedhin flamujt e komoditetit. Zgjedhje të tilla duket se i japin përparësi aksesit në një sërë ZEE-sh të vendeve me pak vëmendje për praktikat e qëndrueshme të peshkimit dhe përgjegjshmërinë.

Në raport thuhej:

Në rastin e anijeve të BE-së, mund të ndodhë ndryshimi abuziv i flamurit për të anashkaluar klauzolën e ekskluzivitetit të përcaktuar në marrëveshjet zyrtare të BE me vendet jo anëtare të BE-së (SFPAs). Sipas kësaj klauzole ekskluziviteti, anijet e peshkimit me flamur të BE-së nuk lejohen të operojnë në ujërat e vendit jashtë BE-së, ku është në fuqi një SFPA, përveç rasteve kur ato kanë një autorizim peshkimi, i cili është lëshuar në përputhje me atë marrëveshje.

“Kjo praktikë minon vetë thelbin e rregulloreve të SMEFF, duke rrezikuar ekosistemet detare dhe jetesën e komuniteteve lokale,” tha një zyrtar i BE-së duke folur në kushte anonimati.

“Karton i kuq” dhe përgjigja “hipokrite” e KE-së

Në janar 2023, për shkak të gjendjes alarmante në Kamerun, Komisioni Evropian (KE) dha ​​një “karton të kuq” dhe vendosi kufizime importi. Ky veprim ndëshkues ishte i rrënjosur kryesisht në justifikimin e “kontrollit të dobët të flamurit”, një faktor që kontribuon në praktikat e përhapura të paligjshme të peshkimit në skenën ndërkombëtare.

Në dhënien e kartonit të kuq, Komisioni Evropian deklaroi: “Shtetet anëtare do të refuzojnë importin e produkteve të peshkuara nga Kameruni, edhe kur shoqërohen me certifikata”, duke zbatuar kështu një ndalim të importit të peshkut nga vendi. Kjo masë hyri në fuqi menjëherë pas dhënies së kartonit të kuq.

Hetimi i Gideon Sarpong zbuloi 12 anije të zotëruara, të menaxhuara ose që kishin marrëdhënie me kompani të lidhura me Bashkimin Evropian, të cilat të gjitha vazhdojnë të mbajnë flamurin e Kamerunit.

Anijet e peshkimit të regjistruara në BE që mbajnë flamurin e Kamerunit. Grafiku nga Daniel Abugre Anyorigya, 2023, i përdorur me leje.

Ajo që është edhe më e habitshme është se një analizë e të dhënave tregtare nga Observatori Evropian i Tregut për peshkimin dhe akuakulturën (EUMOFA) zbuloi se rreth 10 milionë euro peshk kishte hyrë në BE nga Kameruni midis janarit dhe shtatorit 2023, pavarësisht ndalimit të vendosur nga Komisioni Evropian. Këto të dhëna u shqyrtuan dhe u kontestuan nga KE, që pranoi se produktet e kapura në peshkim nga Kameruni hynë në Union në vitin 2023, megjithatë në sasi shumë të vogla. Por, kur hetuesit kërkuan që të dhënat të vërtetonin pretendimin e tyre, një zyrtar i KE nuk i ofroi.

Eksporti i produkteve të peshkimit nga Kameruni në BE, janar-shtator, 2023. Dizajni nga Daniel Abugre Anyorigya.

Baza e argumentit të KE-së qëndronte në pohimin se këto importe ishin përtej fushëveprimit të “skemës së tyre të certifikimit të kapjes”. U përdorën si shembuj “gostikat dhe peshqit zbukurues”, duke pretenduar se këto importe ishin sjellë kryesisht nga Franca dhe Belgjika.

Një zyrtar i Koalicionit të Peshkimit IUU të BE-së theksoi se këto anije peshkimi janë në gjendje të përfitojnë nga ajo që KE e percepton si kontroll të dobët të peshkimit të Kamerunit, ndërsa të ardhurat mbeten brenda BE-së.

Megjithatë, KE nuk ka marrë ende ndonjë veprim thelbësor kundër këtyre kompanive dhe ardhjes së vazhdueshme të peshkut nga Kameruni në tregun e BE-së.

Beatrice Gorez, koordinatorja për Koalicionin për Marrëveshjet e Peshkimit të Drejtë, një konsorcium organizatash të përkushtuara për të hedhur dritë mbi ndikimet e marrëveshjeve të peshkimit BE-Afrikë, pyet: “A nuk duhet që BE të kërkojë gjithashtu të shënjestrojë këto kompani evropiane ose individët që zotërojnë këto anije?”