Foto nga Arzu Geybullayeva

Ky raportim vizual u publikua për herë të parë në Abzas Media. Një version i redaktuar ribotohet këtu sipas një marrëveshjeje partneriteti për përmbajtjen. 

Marneuli, një rajon i Gjeorgjisë, është shtëpia e azerëve dhe armenëve etnikë – të gjithë shtetas të Gjeorgjisë – në disa prej fshatrave, ku ata bashkëjetojnë edhe me gjeorgjianët. Rajoni dhe fshatrat e tij janë bërë një shembull kryesor i bashkëjetesës paqësore.

Abzas Media udhëtoi për në Marneuli për të intervistuar banorë gjeorgjianë, azerë dhe armenë, të cilët ndanë historitë e bashkëjetesës. Ajo që ka rëndësi, thonë banorët, është respekti reciprok dhe gjuha e mirëkuptimit. Mundësisht në një tryezë, me ushqime lokale.

Gjatë vizitës, banorët që folën për Abzas Media thonë se këtu askush nuk pyet se nga jeni.

“Shkojmë në dasma bashkë dhe marrim pjesë në funerale së bashku. Ne pimë dhe hamë së bashku,” shpjegon banorja gjeorgjiane Razhden Jujunashvili.

Një tjetër banor gjeorgjian, Rezo Kupatazde që flet rrjedhshëm edhe gjuhën azere, thotë se të tre komunitetet jetojnë mirë së bashku dhe e respektojnë njëri-tjetrin.

Kjo është e pazakontë në rajonin i cili ka qenë dëshmitar prej dekadash i konflikteve ndërkulturore dhe fisnore.

Zona e Nagorni-Karabakut ka qenë nën kontrollin e popullsisë së saj etnike armene  si një shtet i vetëshpallur që nga një luftë e zhvilluar në  fillim të viteve 1990, e cila përfundoi me një armëpushim dhe fitoren ushtarake armene në vitin 1994. Pas luftës së parë, u krijua një Republikë e re, e panjohur ndërkombëtarisht, e Nagorni-Karabakut. Shtatë rajone ngjitur u pushtuan nga forcat armene.

Tensionet vazhduan gjatë dekadave në vijim. Në vitin 2020, Armenia dhe Azerbajxhani zhvilluan një luftë të dytë që zgjati për 44 ditë. Ajo luftë ndryshoi statusin e rajonit. Azerbajxhani rifitoi kontrollin mbi shumicën e shtatë rajoneve të pushtuara më parë dhe pushtoi një të tretën e vetë Karabakut.

Kjo luftë nuk i dha fund tensioneve dhe armiqësive. Gjatë tre viteve në vijim, akuzat e ndërsjella për shkelje të armëpushimit vazhduan. Kështu bëri edhe retorika e ndërsjellë armiqësore në nivel qeveritar dhe lokal, duke rrezikuar çdo perspektivë për paqe.

Më 19 shtator 2023, Azerbajxhani nisi një ofensivë ushtarake në rajonin e dikurshëm të kontestuar Nagorni-Karabakut. Ofensiva zgjati 24 orë dhe përfundoi me dorëzimin e qeverisë së kryeqytetit de fakto të shtetit Stepanakert/Khankendi, duke pranuar marrëveshjen e armëpushimit e mbështetur nga Azerbajxhani dhe Rusia më 20 shtator. Më 28 shtator, qeveria e Nagorni-Karabakut njoftoi se do të shpërndahej në 2024. Më shumë se 100,000 armenë etnikë janë larguar nga rajoni që nga 20 shtatori. Ndërkohë, Parlamenti Evropian miratoi një rezolutë më 5 tetor, duke dënuar “sulmin e pajustifikuar ushtarak” dhe duke vënë në dukje se sulmi “ishte në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar dhe të drejtat e njeriut. ”

“Forca, jo diplomacia, ka vendosur rrjedhën e këtij konflikti që kur u ndez për herë të parë,” shkroi Tom de Waal, një bashkëpunëtor i Carnegie Europe, një vëzhgues prej kohësh i rajonit dhe autor i librit “The Black Garden”: Armenia dhe Azerbajxhani përmes paqes dhe luftës”, në analizën e tij të armiqësive.

Shembuj si Marneuli ilustrojnë se një narrativë e paqes është e mundur jashtë zonës së konfliktit.

Kur kthehemi në fshat, Misha Aslikyan, një armen etnike nga Marneuli, flet për rëndësinë e gjetjes së një gjuhe të përbashkët. Ai flet rrjedhshëm gjuhën azere, si dhe rusishten dhe atë gjeorgjiane.

Misha kujton një episod gjatë luftës së dytë të Karabakut, kur ai ofroi transportimin e tre burrave etnikë azerë nga Bolnisi, një qytet tjetër në Gjeorgji. “Ishte natë dhe nuk kishte makina, kështu që i mora. Filluam të flasim. Ata folën për luftën [e dytë të Karabakut]. Ata thanë se [azerët] kishin marrëdhënie më të mira me gjeorgjianët [duke supozuar se Misha ishte gjeorgjian]. Pastaj, në fund, teksa po ndaheshim, u thashë se jam armen. Më ra zilja e telefonit dhe iu përgjigja duke folur në armenisht. Ata u tronditën. Më pas, ndërsa po dilnin nga makina ime, më kërkuan falje.”

Misha dëshiron të shohë të njëjtën gjuhë mirëkuptimi midis Armenisë dhe Azerbajxhanit:

Asnjë pëllëmbë tokë, asnjë deklaratë politike, asnjë ideologji nuk ia vlen para jetës. Fatkeqësisht, shoqëria jonë e sheh jetën si mallin më të lirë. Unë jam gjithmonë për paqen dhe besoj, se çfarëdo problemi që mund të ketë dikush, mund të zgjidhet duke biseduar. 

Për momentin, dëshirat e Mishës mbeten të largëta. Më 4 tetor, presidenti i Azerbajxhanit, Ilham Aliyev, anuloi vizitën e tij në Granada, ku kishte planifikuar të takohej me kryeministrin armen, Nikol Pashinyan, në samitin e Komunitetit Politik Evropian (EPC). Duke iu drejtuar delegatëve në samit, Presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel ftoi liderët të takohen në Bruksel deri në fund të tetorit 2023. Kryeministri gjeorgjian Irakli Garibashvili ofroi të presë krerët e të dy vendeve në Tbilisi, si një qytet alternativ takimi. Mbetet për t'u parë nëse Gjeorgjia, ku azerët dhe armenët etnikë kanë jetuar në paqe së bashku për dekada, do të ndikojë edhe në gjuhën e mirëkuptimit të ndërsjellë midis udhëheqjes së dy vendeve.