Foto nga Assad Binakhahi, nga Mvoicesiran. Përdoret me leje.

Gjatë 45 viteve të fundit, Republika Islamike e Iranit ka përdorur librat shkollorë, debatet fetare, filmat dhe serialet, muret e qyteteve, madje edhe varrezat, për të imponuar shtypje kulturore dhe për të institucionalizuar dominimin e saj, veçanërisht mbi pakicat fetare.

Qeveria ka përdorur dhunë fizike, strukturore dhe kulturore kundër pakicave fetare. Ndërsa dhuna fizike (burgosja, shkatërrimi i vendeve të faljeve, ekzekutimet, konfiskimet e pasurive) dhe strukturore e institucionale (diskriminimi në tregun e punës dhe arsim, dëshmitë në gjykatë) janë shpesh të prekshme, dhuna kulturore (arti, debatet fetare, arsimi) është me më shumë nuanca. Dhuna kulturore jo vetëm që ndihmon dhunën direkte (fizike) dhe strukturore, por edhe e legjitimon atë, duke e bërë të pranueshme në shoqëri.

Përmendja e diskriminimit ose persekutimit të sjell ndërmend ata që njihen zyrtarisht në kushtetutë — hebrenjtë, zoroastrians dhe të krishterët – duke përjashtuar ata që kanë ndryshuar fenë- dhe minoritetet që nuk përmenden në kushtetutë Bahai, Mandaeanët, të konvertuarit e krishterë dhe ndjekësit e fesë Yarasan. Irani shkon deri në atë masë sa t'i kthejë ata në “fantazma”, me një politikë diskriminuese që shkon më tej dhe që prek edhe sunitët, dervishët që janë Shiitë të Dymbëdhjetë, feja zyrtare e Iranit.

Dhuna kulturore i tejkalon pakicat fetare, duke prekur më të gjerë shoqërinë. Shumë iranianë përballen me lloje të shumtë diskriminimi për shkak të identiteteve të tyre komplekse. Për shembull, një grua baloke përjeton diskriminim të trefishtë bazuar në gjininë, përkatësinë etnike dhe fenë e saj, duke demonstruar ndërlidhjen e shtypjes.

‘Klasa’ e shtypjes

Sistemi arsimor i Iranit shtyp pakicat fetare, nga kërcënimi i drejtpërdrejtë i fëmijëve që u përkasin këtyre komuniteteve deri te përfshirja e ideologjisë së supremacisë shiite në tekstet shkollore.

Saeed Payvandi, profesor i sociologjisë në Paris, komenton:

Në Republikën Islamike, të gjitha institucionet kulturore shoqërore, veçanërisht sistemi arsimor, propagandojnë besimin se Islami është feja e fundit qiellore me zgjidhje për të gjitha problemet shoqërore te brezi i ri. Kjo rezulton në një propagandë të fortë islamike-shiite, jo vetëm në tema fetare, por në disiplina të ndryshme, duke u bërë një formë e dhunës së drejtpërdrejtë kulturore apo edhe simbolike kundër pakicave fetare dhe atyre që nuk pajtohen me fenë e stilit qeveritar.

Shumë pakicave, duke përfshirë Bahá'is, Yarasanis dhe të konvertuarit e krishterë, u mohohet e drejta për të mësuar lëndët e tyre fetare në shkolla dhe janë të detyruar të ndjekin klasat e edukimit fetar islam.

Sipas Payvandi, “ky sistem arsimor imponon poshtërim dhe vuajtje të vazhdueshme në segmente të brezit të ri, duke u shtrirë përtej shkollave për të helmuar shpirtin e shoqërisë”.

Përveç sistemit arsimor, grupet e financuara nga shteti vazhdimisht sjënjestrojnë pakicat fetare “të pa njohura” me të ashtuquajturat librat “historik” kërkimorë dhe sajte. Dhe grupet nuk kanë të drejtë të diskutojnë dhe të përgjigjen kundër një propagande të tillë.

Përçmimi i pakicave

Përveç dominimit të perspektivës islame në arsim dhe libra, faqet fetare ose të lajmeve publikojnë sesione pyetje-përgjigje me ajatollahët që fokusohen te “pakicat fetare”. Gjatë këtyre seancave, klerikët pyeten nëse myslimanët duhet të konsiderojnë pakicat fetare “nexhis” (të papastër), duke normalizuar përçmimin e këtyre grupeve.

Ndikimi i këtij përçmimi është i dukshëm në mënyra të ndryshme. Shumë të krishterë të konvertuar raportojnë se, kur merren në pyetje, hetuesit i etiketojnë ata si nexhis. Regjimi, nganjëherë, ka vendosur linja të papritura demarkacioni, të tilla si urdhri për fshatarët Baha'i që të ndajnë lopët e tyre nga ato që u përkasin myslimanëve. Autoritetet, pasi kanë shtuar një presion të tillë mbi fshatarët Bahá'i, kanë konfiskuar pronat e tyre dhe i kanë detyruar të largohen nga toka e paraardhësve.

Çuditërisht, aktivistët e të drejtave civile në Iran rrallë kanë protestuar kundër etiketimit të pakicave si nexhis.

Argëtimi: Dominim dhe shpifje

Përveç pranisë së vazhdueshme të programeve dhe klerikëve islamikë që promovojnë versionin shtetëror të Islamit, televizioni dhe kinematografia e kontrolluar nga shteti në Iran, shfaqin filma të shumtë që propagandojnë vlerat dhe ideologjinë islame në zhanre të ndryshme, nga komeditë tek ato sociale apo luftarake.

Gjatë katër dekadave të sundimit nga mullahët së bashku me Gardën Revolucionare (IRGC), disa filma i portretizojnë ata në një dimension dhe dritë propagandistike. Mullahët përshkruhen në mënyrë alternative si mistikë të thjeshtë që sigurojnë jetesën e tyre me punë të palodhur dhe duke ndihmuar të tjerët, ose si klerikë të viktimizuar nga korrupsioni i familjes së tyre, por që luftojnë për drejtësi (për shembull, Rooze Balva, që do të thotë “dita e trazirave”).

Dialogu në disa filma i kategorizon njerëzit lehtësisht në “myslimanë” dhe “të pafe” ose “të huaj” (shih Shahr-e-Mahtabi, që do të thotë “qytet i dritës së hënës”), ku nuk ka vend për pakicat fetare.

Komuniteti hebre iranian, në një letër të hapur drejtuar kreut të TV të Iranit 19 vjet më parë, kritikoi dhe protestoi kundër transmetimit të një serie “Dasiseh” (Komploti) që “fyen fenë e tyre.”

Ideologjia dhe urbanizmi: Ndjeheni si të huaj në qytetin tuaj

Që nga ditët e para të revolucionit islamik, regjimi ka imponuar shenjat dhe simbolet e tij ideologjike në çdo cep të qyteteve duke përcjellë një mesazh të qartë: hapësira publike i përket shtetit.

Joshua Hagen, dekan i Kolegjit të Letrave dhe Shkencës në Universitetin e Wisconsin-Stevens Point, i cili ka shkruar mbi nazistët dhe urbanizmin, shpjegon për Global Voices në një email:

…sponsorizimi i muraleve, posterave, banderolave ​​dhe shfaqjeve të tjera publike i shërben axhendave politike, duke margjinalizuar ose përjashtuar grupe të ndryshme shoqërore. Në Iran, përpjekjet për të komunikuar ideologjinë e regjimit përmes hapësirës publike veprojnë si kujtues i vazhdueshëm, duke u bërë presion individëve që të përshtaten me dëshirat e regjimit ose, së paku, të kuptojnë pasojat e devijimit nga ideologjia e regjimit. Kjo dinamikë, e pranishme në kontekste demokratike dhe jodemokratike, është një tipar i përbashkët i sjelljes dhe angazhimit njerëzor me hapësirën publike.

Përkrah emrave islamikë dhe revolucionarë të vendeve publike, komunave dhe fondacioneve qeveritare, qytetarët janë të rrethuar nga slogane dhe vlera islame përmes pankartave dhe pikturave murale. Institucionet qeveritare dekorojnë vendet publike, si shkollat, me murale me vargje dhe citate nga profeti i Islamit dhe imamët shi'a, duke lavdëruar vlerat islame si hixhabi.

Republika Islamike gjithashtu eliminon shumë shenja të pakicave fetare nga peizazhi urban, madje duke u përpjekur të kontrollojë “jetën e përtejme” për disa pakica fetare, duke shkatërruar vendet dhe monumentet e tyre referente dhe simbolike, për shembull, duke shkatërruar varrezat Baha'i, duke privuar të krishterët e konvertuar nga varrezat e tyre, ose duke bërë ndryshime në varrezat e Kharavan, ku u varrosën fshehurazi shumë të burgosur politikë të ekzekutuar.

Rezistencë dhe kreativitet

Përballë dhunës së qeverisë dhe agresionit kulturor, pakicat kanë demonstruar qëndrueshmëri. Qeveria iraniane dëboi studentët Baha'i dhe ua mohoi arsimimin, duke nxitur krijimin e Universitetit Virtual Baha'i, si një organizatë alternative. Të krishterët që flasin persisht u përballën me mungesën e hapësirave të adhurimit dhe qendrave arsimore, por kishat e fshehura janë aktive në vend, megjithë arrestimet masive dhe shtypjen, të konvertuarit kanë një fushatë “place2worship”. Minoriteti Yarsan përdor artin dhe muzikën për t'i rezistuar politikave të zhdukjes së identitetit.

Njëkohësisht, individë jashtë komunitetit të pakicave fetare i janë bashkuar fushatës për barazi.

Në përgjigje ndaj ajatollahëve të mëdhenj që denonconin paganët, komunistët, ateistët dhe Baha'i si “të papastër”, Mohammad Nourizad, një aktivist politik dhe gazetar, ftoi njerëzit të vizitonin Baha'i dhe shtëpitë ateiste dhe të ndanin ushqimin me ta. Ai madje vizitoi shtëpinë e një të burgosuri Bahá'i dhe puthi këmbët e një fëmije Bahá'i.

Në filmin “Lerd” (Një burrë me integritet), Mohammad Rasoulof, regjisori i njohur iranian, trajtoi persekutimin e Bahá'i, përfshirë përjashtimin e tyre nga shkollat ​​dhe mohimin e të drejtave të varrimit. Rasoulof u arrestua disa herë, u burgos dhe filmat e tij u ndaluan nga autoritetet iraniane.

Rezistenca ndaj aparteidit fetar nuk kufizohet vetëm tek elitat; ajo del nga masa dhe qytetarët e thjeshtë. Në vitet '80, shteti synoi të margjinalizonte dyqanet ushqimore në pronësi të pakicave fetare, duke i detyruar ata të vinin njoftime te dera si: “Ky dyqan u përket pakicave fetare”. Megjithatë, kjo politikë diskriminuese dështoi dhe shumë klientë u bënë më entuziastë për blerjet në këto dyqane, pasi disa e përmendin si një veprim të mosbindjes për të drejtat civile.

Historia e luftës kundër aparteidit fetar ndërthuret me luftën kundër aparteidit gjinor, i ilustruar nga lëvizja kombëtare “Gratë, Jeta, Liria”. Iranianët me prejardhje të ndryshme etnike, gjinore dhe fetare kanë luftuar kolektivisht për dinjitetin, lirinë dhe identitetin e tyre.