Foto nga Alistair MacRobert [1] sipas Unsplash License [2].
Që nga 25 tetori, Republika Çeke iu bashkua [3] listës së vendeve (Finlanda, Polonia dhe shtetet baltike) që ndalojnë hyrjen në vend shtetasve të Rusisë që kanë viza të vlefshme Shengen. Në një intervistë [3] me BBC më 25 tetor, zëvendësministri për Evropën tha se kishte arsye sigurie, morale dhe simbolike për të marrë vendimin që Republika Çeke shpalli më 12 tetor [4]. “Kur ukrainasit po vdesin dhe po luftojnë për të çliruar vendin e tyre, turistët rusë shijonin udhëtimet jo thelbësore”, tha Jaroslav Kurfürst. Vendimi vlen edhe për qytetarët rusë që ikin nga mobilizimi, shpjegoi zëvendësministri.
Një ndalim gradual nga shtetet anëtare të BE për shtetasit rusë që të hyjnë në kufijtë e tyre ka rritur ndjeshëm [5] numrin e të ardhurve nga Rusia diku tjetër në vendet fqinje. Më 4 tetor, Forbes Rusia [6] vendosi numrin e përgjithshëm të rusëve që janë larguar nga Rusia në rreth 700,000 pas 21 shtatorit – datë kur presidenti Putin shpalli mobilizimin e pjesshëm. Sa janë larguar që atëherë nuk është e qartë.
Gjetja e zgjidhjeve për transferimin e parave
Por, ndërkohë që është një gjë të blesh një biletë dhe të arratisesh, është tjetër gjë të vazhdosh të mbash veten jashtë vendit. Me sistemin bankar të Rusisë që po përballet me sanksione [7] të gjera, shumë qytetarë rusë janë duke përdorur mënyra alternative [8] për të transferuar kursimet e tyre jashtë Rusisë që nga pushtimi. Sipas [9] Reuters, “qytetarët rusë tërhoqën 458 miliardë rubla (7.5 miliardë dollarë) nga bankat në shtator, me pjesën më të madhe të daljeve të regjistruara në gjysmën e dytë të muajit kur një numër në rritje i njerëzve po largoheshin nga vendi.” Global Voices mblodhi disa nga këto histori nga intervistat. Ne kemi ndryshuar emrat dhe kemi redaktuar detajet e transfertave të sakta të parave për sigurinë e të përfshirëve.
Një mënyrë për të transferuar këto fonde është përmes kontakteve personale. Një person që kryen transaksionin nga Rusia duhet së pari të gjejë një kontakt të gatshëm për të kryer transferimin në vendin ku dërgohet transferimi. Pasi të ketë një konfirmim, paratë i transferohen dorazi një personi në Rusi, ndërsa kontakti jashtë vendit transferon para te një marrës i besuar i caktuar nga dërguesi, gjithashtu në para në dorë për të shmangur dyshimet. Në mars, Slate raportoi [8] se si rusët po mbështeteshin në një sistem transferimi parash të ngjashëm me hawala [10] – një sistem transferimi i parave i përdorur historikisht nga tregtarët e Azisë Jugore që shmang transfertat e drejtpërdrejta bankare. “Për shembull, një rus dëshiron t'i transferojë 1000 euro dikujt në Evropë. Ata gjejnë një person me llogari bankare në Rusi dhe Evropë dhe vendosin 1000 euro në rubla në llogarinë ruse të këtij personi. Ky i fundit dërgon 1000 euro nga llogaria e tij evropiane te një përfitues në Evropë”, raportoi Slate.
Në Gjeorgji, një vend tjetër që ka parë një fluks të madh rusësh që nga pushtimi në shkurt dhe më vonë pas thirrjes për mobilizim të pjesshëm, bankat dhe shërbimet e transferimit të parave kanë mjaftuar. Sipas raportimit [11] të Zërit të Amerikës, “ndërmjet prillit dhe shtatorit, rusët transferuan më shumë se 1 miliardë dollarë në Gjeorgji nëpërmjet bankave ose shërbimeve të transferimit të parave”.
Edhe kur paratë fitohen në mënyrë legjitime, nevojiten për qëllime legjitime në BE dhe lëvizen përmes kanaleve të duhura, njerëzit shpesh përballen me sanksionet bankare.
“Ky ka qenë një makth,” thotë Olga [emri i ndryshuar], e cila është një studente doktorature në një nga vendet evropiane dhe një nënë e vetme. Në pranverën e vitit 2022, Olga arriti të shiste banesën e saj të vogël në Moskë, duke mbyllur kredinë e saj dhe me ato pak para që i kishin mbetur, donte të bënte një parapagim për banesën ku ajo dhe djali i saj mund të jetonin në vendin e BE-së. Olga ka studiuar për gjashtë vjet në BE dhe bleu banesën e saj herët me pagën e punonjësit të një zyre në Moskë, duke mbajtur përgjegjësinë e kredisë për vite me radhë.
Ndërsa ishte në BE, asaj i është dashur të përdorë punët e pastrimit për të mbajtur djalin e saj dhe veten dhe të paguajë kredinë. Megjithatë, kur ajo tentoi të transferonte paratë e banesës që sapo kishte shitur, banka e BE-së bllokoi transaksionin, pavarësisht nga provat e dokumenteve që paratë ishin nga shitja e banesës së saj në Moskë.
“Ata vunë re se njerëzit që blenë banesën time morën një kredi në Sberbank. Paratë më vonë u transferuan në një bankë tjetër, por për nëpunësit e bankës në BE nuk kishte rëndësi. Ata thanë se kam përdorur Sberbank në këtë marrëveshje, e cila ishte nën sanksione, dhe kështu, nuk mund t'i sjell paratë në BE.
Sberbank ishte ndër bankat ruse të shtuara në listën e sanksioneve të BE-së në qershor 2022 [12].
Olgës iu desh të përdorte mënyra të ndryshme për t'i nxjerrë paratë e saj jashtë vendit: me para në dorë me miqtë që tani rrallë udhëtojnë; përmes transaksioneve të vogla me anëtarët e familjes (shumica ishin gjithashtu të bllokuara), madje duke përdorur metodën e përshkruar më sipër përmes kontakteve të besuara të gjetura në internet. E megjithatë, ajo ende nuk mund t'i përdorë paratë nga shitja e pasurisë së vetme për të përmirësuar kushtet e jetesës së saj dhe të djalit në Evropë. Kjo sepse bankat, ashtu siç bëjnë linjat ajrore me vizat [13], janë ato të cilave u bie detyra e zbatimit të sanksioneve dhe ato marrin vendime konservatore për t'u mbrojtur. Shumë shpesh, këto vendime nuk kanë të bëjnë fare me qëllimet reale apo thelbin e sanksioneve.
Në Telegramin në gjuhën ruse ka dhjetëra [14] kanale që këshillojnë njerëzit se si t'i transferojnë paratë e tyre jashtë vendit kur bankat evropiane refuzojnë t'i pranojnë ato. Deri në fillim të nëntorit 2022, ata thonin se një nga mënyrat më të sigurta për ta bërë këtë është blerja e kriptomonedhës [15]. Megjithatë, pas lajmeve për falimentimin [16] e shërbimeve të shkëmbimit të kriptove FTX, postimet janë bërë më pak optimiste.
Disa kanale në Telegram ofrojnë mënyra për të hapur kartat e kreditit në Kazakistan ose Kirgistan, të cilat janë gjithashtu dy vendet më të njohura për njerëzit që ikin nga mobilizimi ushtarak [17]. Informacioni është në bazë të thashethemeve dhe i paplotë. Për shembull, disa kanale pretendojnë se është ende e mundur hapja e një llogarie në tre banka private turke [18] pa leje qëndrimi të përhershme, ndërsa të tjera thonë se nuk është e mundur.
Informacioni mbi bankat gjeorgjiane gjithashtu ndryshon. Për shumë njerëz, hapja e një llogarie të huaj bëhet një domosdoshmëri edhe nëse ata qëndrojnë në Rusi: nuk është më e mundur të përdoren shërbimet e aplikacionit Apple [19] ose Google pa kartën nga jashtë. Disa kanale pretendojnë se ka dyqane online në SHBA ku edhe një kartë nga Bjellorusia do të jetë e mjaftueshme. Ka edhe kanale të veçanta [20] ku njerëzit diskutojnë se si humbën paratë e tyre për shkak të vështirësive me transaksionet e Swift, të cilat në disa raste “humbasin” në bankat përkatëse për muaj me radhë. Larisa [emri i ndryshuar] pohon: “Burri im është marinar dhe punëdhënësit i kanë dërguar rrogën më 1 nëntor dhe ende nuk ka ardhur… Banka e destinacionit thotë se nuk e kanë dhe banka që e ka dërguar thotë se transaksioni është kryer…”
Më 16 nëntor, sistemi i pagesave Payoneer [21] njoftoi se nuk do të punonte më me rusët. Sistemi u përdor nga shumë aktivistë, artistë dhe krijues të mediave sociale për të transferuar para nga Patreon [22] në bankat ruse që nuk janë nën sanksione, ku mund të mblidheshin donacione nga jashtë. Patreon u bllokua nga Rusia në gusht 2022 për shkak të mbështetjes së sloganit të posterit të Rezistencës Feministe kundër luftës [23], por vazhdoi të punojë me rusët deri më sot.
Ka gjithnjë e më pak mënyra për përdorimin e shërbimeve financiare globale për rusët, si brenda ashtu edhe jashtë vendit. Ndërsa krijon disa vështirësi [24] për qeverinë dhe oligarkët [25] rusë, janë njerëzit e zakonshëm ata që marrin goditjen më të rëndë.