Foto nga Anna Berdnik [1] sipas Unsplash License [2].
Stambolli u trondit më 13 nëntor nga një shpërthim vdekjeprurës [3] në Istikal, rruga e këmbësorëve më popullore e qytetit. Ndërsa shpërthimi po hetohet, zyrtarët thonë [4] se të paktën gjashtë persona u vranë dhe 81 u plagosën.
Menjëherë pas incidentit, Këshilli i Lartë i Radios dhe Televizionit (RTÜK) – censuruesi kryesor i Turqisë – vendosi një ndalim të transmetimit në media, ndërsa Autoriteti i Teknologjive të Informacionit dhe Komunikimeve (BTK), ndaloi aksesin [5] në platformat e mediave sociale. Autoritetet nisën gjithashtu një hetim [6] ndaj 25 llogarive të mediave sociale për postimin e përmbajtjes së dyshuar provokuese, krijimin e frikës dhe panikut dhe nxitjen e urrejtjes dhe armiqësisë. Ligjvënësit turq miratuan [7] një ligj të ri për dezinformimin tetorin e kaluar.
Ndërsa gazetarët janë në krye të atyre që janë në shënjestër, përkufizimet e paqarta të ligjit mund të lejojnë gjithashtu që përdoruesit e mediave sociale të mbajnë përgjegjësi për çdo postim që ata ndajnë. “Çdo përdorues i platformës së mediave sociale do të mbajë përgjegjësi brenda mjediseve të këtij ligji për çdo postim/shpërndarje”, shpjegon [8] Emre Ilkan Saklica, përgjegjës për editorialet në platformën e kontrollit të fakteve Teyit.org në një intervistë për DW në turqisht.
A broader media ban has been issued in relation to the explosion in Istanbul this afternoon by a the Istanbul 10th Criminal Judgeship of Peace. https://t.co/xWZJHBtble [9]
— Yaman Akdeniz (@cyberrights) November 13, 2022 [10]
Një ndalim më i gjerë mediatik është lëshuar në lidhje me shpërthimin në Stamboll pasditen e sotme nga Gjykata e 10-të Penale e Paqes e Stambollit.
Observatori i Hapur i Ndërhyrjes në Rrjet (OONI) konfirmoi ndalimin e internetit:
🔴 Today, following the explosion in #Istanbul [11], some ISPs in #Turkey [12] started blocking Twitter, Instagram, Facebook, and YouTube
OONI data: https://t.co/qZ7M8yiSO8 [13] pic.twitter.com/8J88HxsGFt [14]
— OONI (@OpenObservatory) November 13, 2022 [15]
Sot, pas shpërthimit në Stamboll, disa ISP në Turqi filluan të bllokojnë Twitter, Instagram, Facebook dhe YouTube
Platforma turke e lajmeve në internet Gazete Duvar, botoi [16] një artikull me një titull, “Bota po flet për shpërthimin ndërsa Turqia nuk mundet”, duke shfaqur një koleksion postimesh nga përfaqësues të shquar të shoqërisë civile që diskutojnë ndalimin.
Bütün dünya şu anda Türkiye'de patlayan bombayı konuşuyor, Türkiye hariç. Çünkü bizde yayın yasağı, erişim engeli var. Bu yetmezse yazana çizene açılan ceza soruşturmaları var. Türkiye hakkında tüm dünya yazabilir ama Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları yazamaz, yazılanı duyamaz.
— Kerem ALTIPARMAK (@KeremALTIPARMAK) November 13, 2022 [17]
E gjithë bota po flet për bombën që shpërtheu tani në Turqi, përveç Turqisë. Sepse ne kemi një ndalim transmetimi dhe një ndalim aksesi. Nëse kjo nuk mjafton, hapen hetime penale kundër atyre që kanë shkruar për shpërthimin. E gjithë bota mund të shkruajë për Turqinë, por qytetarët e Republikës së Turqisë nuk mund të shkruajnë apo lexojnë çfarë shkruhet.
Politikani Muharrem Ince shkroi në Twitter:
Türkiye'ye en büyük zararı; insanların can güvenliğini sağlamak yerine #patlama [18] haberine aceleyle yayın yasağı getiren, interneti yavaşlatan bu hastalıklı zihniyet veriyor! #taksim [19]
— Muharrem İNCE (@vekilince) November 13, 2022 [20]
Dëmi më i madh për Turqinë; në vend që të garantojë sigurinë e jetës së njerëzve, ky mentalitet i sëmurë vendos me nxitim ndalimin e transmetimit të lajmeve të shpërthimit dhe ngadalëson internetin #taksim
Politikani tjetër Ali Babacan shkroi:
Bu tweeti VPN sayesinde paylaşabiliyorum.
Güya halkın paniğe kapılmaması için yayın yasağı getirenler, tüm medyayı baskılayarak herkesi daha çok korkutuyor.@tcbestepe [21] Halkın haber alma özgürlüğünü baltalamayın, milleti korkutmayın.
— Ali Babacan (@alibabacan) November 13, 2022 [22]
Mund ta ndaj këtë postim në Twitter falë VPN. Ata që vendosin ndalimin e transmetimit, me pretekstin që publiku të mos ketë panik, po i trembin më shumë të gjithë duke shtypur të gjitha mediat.
@tcbestepe [Zyra Presidenciale e Turqisë] mos e minoni lirinë e informacionit të publikut, mos e trembni kombin.
Ndërsa shumë përdorues të platformave të mediave sociale raportuan se kishin vështirësi në aksesin në platforma, të tjerë gjithashtu shprehën shqetësimin për forma të tilla të censurës që mund të përsëriten gjatë zgjedhjeve vitin e ardhshëm.
istiklal patlaması internet sansürü için fırsata çevrildi. seçim günü internet sansürünün yapılabileceği sinyali de verildi. muhalefet partilerinin bunu öngörerek şimdiden çözüm bulması seçim sandıklarına sahip çıkılması kadar önemlidir.
— mustafahos (@mustafahos) November 13, 2022 [23]
Shpërthimi në Isiklal u kthye në një mundësi për censurë në internet. Sinjalizoi gjithashtu se mund të ketë censurë në internet në ditën e zgjedhjeve. Partitë opozitare duhet ta parashikojnë këtë dhe të gjejnë zgjidhje për këtë, siç do të bënin për [gjetjen e zgjidhjeve] për mbrojtjen e kutive të votimit.
Eksperti turk i shkencave politike Soner Cagaptay tha [24] për The Guardian se urdhri i ndalimit të mediave dhe platformave të mediave sociale do të rezultonte me efekt të kundërt. “Mendoj se është një trend i mundimshëm pasi njerëzit duan të marrin lajme. Sa herë që shtypni lirinë e medias në një mjedis të lajmeve të fundit, ku mediat kryesore nuk lejohen ta mbulojnë këtë, tendenca është që njerëzit të shkojnë drejt burimeve alternative. Ekziston gjithmonë një rrezik i përhapjes së lajmeve të rreme sa herë që qeveria përpiqet të shtypë lajmet, “tha Cagaptay.
Sipas raporteve lokale, shpërthimi ka ndodhur në 16:20 me orën lokale. Në një deklaratë, presidenti i Turqisë, Recep Tayyip Erdogan tha [25] se shpërthimi “vinte erë terrorizmi”. Zv/presidenti Fuat Oktay tha [26] se akti po vlerësohej si një “akt terrorizmi”. Ministri i Drejtësisë Bekir Bozdag tha [27] se kishte dy mundësi bazuar në pamjet e marra nga kamerat, ku një grua u kap duke mbajtur një çantë dhe kishte veshje ushtarake. “Ose ishte vendosur një [bombë] në atë qese dhe ajo shpërtheu, ose dikush e shpërtheu nga distanca,” duke shtuar se “konsiderohet të jetë një akt terrorizmi. Cila organizatë terroriste është, ajo do të identifikohet si rezultat i hetimit. Nuk ka të dhëna përfundimtare në vendngjarje përveç fragmenteve”.
Turqit janë ndeshur shpesh [28] me shpërthime vdekjeprurëse dhe aktet e terrorizmit, të cilat kanë tronditur vendin që nga viti 2015. Në 2016, një kamikaz i lidhur me IS vrau pesë persona dhe plagosi 36 [29] në Istikal. Një tjetër sulm vetëvrasës i mori jetën 13 personave në lagjen Sultanahmet të Stambollit në të njëjtin vit. Lista vazhdon.
Në një intervistë [24] për The Guardian, Cagaptay, tha: “Pa e ditur se kush qëndron pas këtij sulmi, fakti që ky është sulmi i parë terrorist në gjashtë vjet, sjell kujtime të tmerrshme të periudhës 2015-16, kur qindra vetë vdiqën në të gjithë Turqinë.”