Foto nga arkivi personal i Hanna Liubakova. Përdoret me leje.
Sot, slogani i opozitës bjelloruse “Жыве Беларусь” [Rroftë Bjellorusia!] u shpall një “simbol i ndaluar nazist [1]“. Regjimi aktual i Bjellorusisë konsiderohet të jetë një diktaturë [2] e mbështetur nga Kremlini që shtyp brutalisht të gjitha mospajtimet politike. Në vitin 2020, protestat tronditën vendin, kur udhëheqësi i tij Alyaksandr Llukashenko pretendoi [3] se kishte fituar zgjedhjet për të gjashtën herë radhazi. Sviatlana Tsikhanouskaya [4], një ish-mësuese e anglishtes dhe gruaja e një blogeri dhe aktivisti të burgosur Siarhiej Tsikhanousky [5], ishte kundërshtarja kryesore Llukashenkos gjatë zgjedhjeve dhe në mbështetje të saj u zhvilluan protesta [6]. Ata u shpërndanë brutalisht nga policia bjelloruse, me të paktën një person të vrarë dhe mijëra të burgosur. Tsikhanouskaya u largua nga vendi [7] dhe që atëherë ka përfaqësuar [8] zyrtarisht qeverinë bjelloruse në mërgim.
Së fundmi, Global Voices publikoi një artikull [9] mbi rezistencën e vazhdueshme kundër luftës dhe antidiktaturës në Bjellorusi. Ai u bazua në një temë [10] në Twitter nga Hanna Liubakova, e cila përdor llogarinë e saj për të publikuar lajme rreth Bjellorusisë në anglisht, të cilat vështirë të gjenden diku tjetër. Liubakova gjithashtu ka shkruar më parë për Global Voices [11] dhe ka rënë dakord të flasë për punën e saj të fundit me median dhe aktivizmin bjellorus.
Global Voices (GV): Si jeni e lidhur me aktivizmin dhe gazetarinë në Bjellorusi?
Hanna Liubakova (HL): Unë jam një gazetare nga Bjellorusia. Jam larguar nga vendi në vitin 2020, sepse edhe para zgjedhjeve dhe protestave më kanë survejuar. E dija që do të më duhej të largohesha. Unë ju bashkova Këshillit Atlantik [12] kur isha ende në Bjellorusi, por më pas mora një sinjal të tillë se ishte më mirë për mua të largohesha nga vendi. Tani raportoj për ata protestues nga mërgimi. Unë jam aktualisht një anëtare jorezidente në Këshillin Atlantik, i cili është një institut në Uashington. Unë gjithashtu punoj në disa organizata që fokusohen në zhvillimin e medias. Dhe ne punojmë me mediat bjelloruse. Disa prej tyre janë ende brenda vendit, por ka edhe nga ata që janë larguar nga vendi. Fokusi ynë kryesor tani dhe një nga prioritetet tona është se si t'i arrijmë ato audienca neutrale brenda Bjellorusisë, si t'u japim atyre lajme, si t'i bëjmë ata të interesuar për lajmet politike. Tani për tani, konsumi i lajmeve është kryesisht rreth lajmeve jopolitike. Pra, ne po fokusohemi se si t'i bëjmë të interesuar për politikën, për të drejtat e njeriut, për aktualitetin në përgjithësi. Dhe prioriteti im tjetër si eksperte është të jap informacion për Bjellorusinë për mediat e huaja. Unë e publikoj këtë nëpërmjet Twitter [13] ose nga Këshilli Atlantik ose flas në konferenca.
GV: Kohët e fundit keni bërë një trajnim për gazetarët bjellorusë mbi tema që mund t'i interesojnë medias ndërkombëtare. Mund të na tregoni pak më shumë për këtë? Konkretisht, cilat tema mendoni se mund të jenë interesante për të tërhequr sërish vëmendjen e mediave ndërkombëtare në Bjellorusi?
HL: Përpara se të bëja trajnimin, bëra një pyetje në Twitter, për të marrë përgjigjen e gazetarëve dhe redaktorëve të huaj dhe bjellorusë që më ndjekin, se cilat do të ishin temat që tërhiqnin vëmendjen e mediave ndërkombëtare në Bjellorusi. Mora disa përgjigje të shkëlqyera nga redaktorët, të cilat ishin vërtet interesante. Mendoj se më e rëndësishmja për ne është se rezistenca nuk ka mbaruar dhe mendoj se Global Voices e kishte theksuar këtë tashmë në publikimin e fundit [9]. Kjo është shumë e rëndësishme, ajo që po ndodh brenda vendit. Ne duhet të tregojmë se nuk është vetëm se bjellorusët janë në anën e Rusisë, me Kremlinin dhe ata e mbështesin atë. Sepse kështu mendojnë shumë njerëz dhe e kanë këtë stereotip në Perëndim. Mendoj se është vërtet e vështirë të shohësh rezistencë kur nuk ka protesta, kur nuk i shohim fotot e qindra mijëra njerëzve në rrugë. Dhe sigurisht, e kuptoj pse njerëzit mendojnë se revolucioni ka mbaruar, por nuk është kështu. Ne shohim rezistencën dhe ka shumë zhvillime dhe nisma interesante brenda vendit. Ka shumë njerëz që u përpoqën të ndalonin lëvizjen e trupave ruse ose që protestuan në ndonjë mënyrë tjetër. Ata janë burgosur dhe pasojat janë vërtet të rënda. Por kjo po ndodh. Gjithashtu, ajo që bëjnë shumë njerëz është të ndajnë informacione. Janë brenda vendit. Dhe ata u bënë gazetarë-qytetarë për ne, dhe ata e ndajnë këtë informacion me ne. Kështu mund të ndjekim se çfarë po ndodh brenda. Kjo tregon gjithashtu interesin e tyre, tregon se ata janë kundër regjimit, janë kundër vendosjes së trupave bjelloruse, apo përdorimit të ujërave territoriale për pushtim. Gjendja shpirtërore brenda vendit, opozita, rezistenca janë kaq të rëndësishme. Për këtë interesohen edhe redaktorët e huaj dhe këtë duhet t'ua tregojmë sa më shumë.
GV: A kishte ndonjë temë tjetër që ata përmendën?
HL: Gjëja tjetër me të vërtetë e rëndësishme për të cilën ata redaktorë që iu përgjigjën pyetjes sime në Twitter ishte të fokusoheshin në situatën ekonomike. Arsyeja për këtë është se Bjellorusia është nën sanksione, kështu që shumë investitorë dhe biznese u larguan nga vendi. Shumë njerëz janë të interesuar për atë që po ndodhte në Bjellorusi, sepse pati greva të punëtorëve, kështu që shumë po pyesin nëse këto greva do të rikthehen. Kohët e fundit pamë se pati greva të biznesmenëve privatë për shkak të ndalimit të inflacionit që e prezantoi regjimi. Kjo është edhe arsyeja pse një tjetër pyetje e rëndësishme është se çfarë po ndodh me ekonominë për shkak të këtij ndalimi? Sepse ekonomia është një nga pikat e presionit ndaj regjimit. Kjo është arsyeja pse shumë janë kaq të interesuar. Një aspekt tjetër është informacioni për oligarkët dhe njerëzit e afërt të [liderit bjellorus] Llukashenko, çfarë po ndodh me ta?
Një çështje tjetër për të cilën media bjelloruse duhet të shkruajë, dhe ajo do të jetë e rëndësishme për mediat ndërkombëtare është situata në ushtri dhe mënyra se si vendi është përdorur nga Rusia. Për shembull, së fundmi, u konfirmua nga inteligjenca britanike se ushtarët rusë tani stërviten në Bjellorusi. Shpresoj se do të ketë më shumë informacione nga gazetarët bjellorusë për këtë.
GV: A do të rekomandonit disa burime të pavarura të cilave mund t'u referohen lexuesit gjatë kërkimit të informacionit për Bjellorusinë, në anglisht ose në ndonjë gjuhë tjetër?
HL: Për të qenë e sinqertë, nuk ka aq shumë burime. Unë mendoj se versionet në anglisht të mediave bjelloruse do të ishin vërtet të rëndësishme.
Për shembull, Belsat TV ka një të tillë, ose Radio Liberty, Radio Evropa e Lirë është vërtet një burim i madh informacioni të verifikuar të besueshëm. Sigurisht, ka edhe llogari në Twitter, të cilat mund të ndiqen. Këtu nuk po flas për vetëpromovim, ka shumë të tjera.
Llogaria e Hanna Liubakova në Twitter [13] ofron përditësime të verifikuara nga burime të ndryshme mbi atë që po ndodh në Bjellorusi; ajo ka mbi 145 000 ndjekës.