Foto nga Marco Verch [1] në Flickr, sipas licensës CC BY 2.0 [2]
Që nga përshkallëzimi i pushtimit të Ukrainës, liria e fjalës në Rusi ka pësuar një tkurrje të jashtëzakonshme. Mbikëqyrja dhe censura e publikut dhe medias është përhapur. Deklaratat për ushtrinë ruse që bien ndesh me qëndrimin zyrtar të agjencive shtetërore janë të kriminalizuara në mënyrë rutinore. Në tetë muajt [3] e parë të luftës, deklaratat kundër luftës kanë shërbyer si shkak për kallëzim penal ndaj 331 personave në 64 rajone.
Mediat sociale i kanë dhënë policisë dhe shërbimeve speciale më shumë mjete për të gjetur dhe vërtetuar krimet e të folurit [4] dhe për të qarkulluar informacione për arrestimet. Partia në pushtet madje krijoi një bot [5] në shërbimin e mesazheve Telegram duke nxitur njerëzit të përfshihen në “luftën e informacionit” në anën e qeverisë. Këto taktika kontribuojnë në vendosjen e një regjimi të frikës dhe autocensurës si panoptik.
Përshpejtimi i represionit
Censura dhe represioni politik nuk janë të reja për Rusinë, por, në vitin 2022, ato arritën lartësi të tjera. Krahas mjeteve të reja dixhitale, legjislacioni i ri i lejon shtetit të përshpejtojë dhe industrializojë shtypjen e disidentëve.
Në të njëjtën ditë që Vladimir Putin njoftoi pushtimin e Ukrainës, Roskomnadzor njoftoi [6] se, kur raporton për luftën, mediat duhet ta quajnë ekskluzivisht atë “operacion special ushtarak” dhe të mbështeten vetëm në burime zyrtare të qeverisë. Në dy ditë, Roskomnadzor filloi të censurojë [7] artikujt për luftën dhe deri në tetor, bllokoi mbi 8,000 [8] faqe interneti në Rusi.
Në një javë, parlamenti miratoi ndryshimet [9] në Kodin e Kundërvajtjeve Administrative dhe Penale që hynë në fuqi po atë ditë. Neni i ri (207.3) i Kodit Penal kishte të bënte me “përhapjen publike të informacionit të rremë me vetëdije në lidhje me përdorimin e ushtrisë së Federatës Ruse”. Dënimi për shpërndarjen e “falsifikimeve” varion nga një gjobë prej 1.5 milionë rubla deri në 15 vjet burgim. Një tjetër shkelje e re është “diskreditimi i forcave të armatosura ruse”. Herën e parë “diskredituesi” merr një dënim administrativ (30,000–50,000 RUB që është rreth 480–800 dollarë, sipas nenit 20.3.3 të Kodit të Kundërvajtjeve Administrative), ndërsa vepra e dytë e bën një kriminel (deri në pesë vjet burgim, sipas nenit 280.3 të Kodit Penal).
Sipas OVD-Info [10], deri në muajin tetor janë hapur 107 çështje penale sipas akuzës “false” dhe 4777 çështje administrative sipas neneve për “diskreditim”, shumica [11] prej tyre kanë të bëjnë me aktivitetin e mediave sociale. Aktiviteti i mediave sociale përfshin postime, komente, reagime emoji [12], mesazhe në bisedat në grup dhe video në YouTube; një rast bazohet gjithashtu në telefonata private [13].
Figura publike – gazetarë, aktivistë civilë, politikanë dhe blogerë – kanë më shumë gjasa [14] të akuzohen për një çështje penale. Arrestimi më i njohur deri më sot ndodhi më 12 korrik: këshilltati bashkiak Ilia Yashin u akuzua për “përhapje informacionesh false” në një video në YouTube. Një politikan opozitar që nga viti 2000 dhe një bashkëpunëtor i ngushtë i Navalny dhe Nemstov, Yashin ka qenë i persekutuar [15] gjatë gjithë karrierës së tij. Për njerëz si ai, ekziston një thënie nga koha sovjetike: “Më gjeni njeriun dhe unë do t'ju gjej krimin”, që do të thotë se ligji nuk mund ta ndalojë shtetin të fusë këdo në burg. Duke patur parasysh qëndrimin që Putini duhej të merrte ndaj Yashin, fakti që akuza e tij e parë penale është nën artikullin “falsifikime”. Çështja e Yashin është ende në proces, por një tjetër deputet Aleksey Gorinov [16] u dënua me shtatë vjet internim sepse tha “luftë” në vend të “operacion special” në një takim.
Ky ligj lehtëson ndjeshëm barrën e procedurave formale që policia dhe prokuroria duhet të kryejnë për të krijuar iluzionin e një sistemi drejtësie funksional dhe në këtë mënyrë përshpejton procesin e represionit. Kjo është e dukshme edhe në nivel lokal. Jashtë Moskës dhe Shën Peterburgut, është e zakonshme që njerëzit të dënohen me gjoba dhe dënime më të lehta penale. Shumica e të pandehurve janë aktivistë civilë dhe gazetarë me një numër të vogël ndjekësish, të cilët tashmë kanë qenë në radarët e shtetit.
Për shembull, Yevgeniy Fokin [17] nga Novosibirsk është një aktivist urban. Ai ishte vetëm 17 vjeç kur u akuzua për dërgimin e një mesazhi në Telegramin e “Koalicioni Novosibirsk 2020″ me 2,880 abonentë. Mesazhi përfshinte [11] postimin e artikullit që citonte kreun e Administratës së Presidentit të Ukrainës duke pretenduar se të gjitha objektet bërthamore në Ukrainë ishin të pushtuara nga Kadirovitët. “Shpresoj se ai po gënjen,” shtoi Yevgeniy në mbishkrimin, “Ky është ndoshta lajmi më i keq i shekullit të 21-të.” Në intervistën [17] e tij më vonë, Yevgeniy pyet veten: “Në komentin tim fillestar, unë në fakt vura në dyshim besueshmërinë e informacionit. Dhe megjithatë, ata thonë i shpërndava ‘me vetëdije informacionet e rreme’.” Sergey Nosov [18] nga fshati Baklanovo i Rajonit Oryol u akuzua për postimin e mesazheve në lidhje me masakrat në Bucha dhe Irpen në kanalin e Telegram të “The Nosov List” me 352 abonentë. Në vitin 2021, Aleksey Argunov [12], një profesor universitetar nga Barnaul, u kërkoi studentëve të tij të nënshkruanin një peticion kundër Agjencisë Federale të Mbikëqyrjes së Arsimit dhe Shkencës. Ai beson se kjo është arsyeja pse në vitin 2022, ai mori një gjobë prej 30,000 rublash për një emoji të trishtuar dhe një like nën postimet e dikujt tjetër kundër luftës.
Janë hapur disa raste kundër njerëzve të thjeshtë pa histori të aktivizmit shoqëror. Midis tyre janë një punonjës [19], një zhvillues softuerësh [20], një shofer [13], një arkeolog [21] dhe një gërmues [22].
Rituali i turpërimit dhe frikësimit
Më 28 qershor, policia e Shën Peterburgut publikoi një video [23] ku tre oficerë të Task Forcës së Shpërndarjes së Shpejtë heqin një derë metalike apartamenti. Ata vrapojnë brenda duke bërtitur: “Në tokë!” dhe shohim një mesoburrë gjysmë të veshur të shtrirë në dysheme me fytyrë poshtë dhe më vonë duke kërkuar falje para kamerës. Ishte Oleg Belousov [22], i cili jeton me djalin e tij të rritur – të dy kanë aftësi të kufizuara. Ai shprehu pikëpamjet e tij kundër luftës në një grup publik “Gërmuesit e Shën Petërburgut” në VK.com
Zhanri i filmimeve policore si ky nuk është i ri në Rusi. Megjithatë, video të tilla zakonisht do të publikoheshin ose do të dilnin nga kontrolli vetëm për raste të profilit të lartë, si terrorizmi. Kohët e fundit, përdorimi demonstrativ i forcës së tepruar dhe shpenzimeve ekstravagante gjatë arrestimeve për krime në të folur është bërë një fenomen i zakonshëm.
Sa i përket publikimit të video-faljeve [24] nga policia në internet, në Rusi, kjo praktikë filloi në Çeçeni në 2015-ën (për kritikat ndaj qeverisë dhe “fajet e nderit”). Në vitin 2020, ai u miratua nga oficerët e zbatimit në të gjithë vendin, kryesisht kundër “përhapjes së lajmeve false” për koronavirusin. Nga viti 2021, ne shohim shumë video rrëfimi të anëtarëve të thjeshtë të opozitës – dhe tani disidentët. Është e sigurt të supozohet se shumica e këtyre videove janë filmuar nën presion.
Sipas antropologes Aleksandra Arkhipova [24], video të tilla mund të diskreditojnë opozitën. Ata i tregojnë protestuesit si të dobët, të poshtëruar dhe të paqëndrueshëm, duke e bërë emocionalisht më të vështirë mbështetjen e tyre.
Për një lëvizje kundër luftës në një vend të tillë si Rusia – i madh dhe i shtrirë në distanca të gjata – lidhja dixhitale është thelbësore. Duke pasur parasysh shkallën kolosale të censurës në media, interneti është i vetmi vend për të hyrë në informacione të ndryshme të pafiltruara nga shteti. Në të njëjtën kohë, brutaliteti i policisë ndaj protestuesve në rrugë në dekadën e fundit krijoi një iluzion se hapësirat në internet janë më të sigurta për t'u vetëshprehur sesa jashtë linje, një pikëpamje që është sfiduar gjithnjë e më shumë në dy vitet e fundit. Kështu, kur policia ndjek penalisht njerëzit për mendimet e tyre të shprehura në hapësira në dukje private dhe të sigurta në internet dhe reklamon arrestime në mënyrë disproporcionale të dhunshme, kjo nxit edhe më shumë paranojën dhe autocensurën brenda opozitës.
Vizitoni faqen e projektit për më shumë artikuj nga Unfreedom Monitor [25].