Foto nga arkivi personal i Almut Rochowanski. Përdoret me leje.

Almut Rochowanski është një eksperte për zhvillimin e shoqërisë civile, fuqizimin e grave dhe të drejtat e njeriut, me mbi 20 vjet përvojë me organizatat e shoqërisë civile dhe aktivistët në post-Bashkimin Sovjetik. Në një intervistë me Global Voices, ajo diskuton çështje që variojnë nga politika e BE-së për azilin deri te mospërputhja midis pritshmërive perëndimore dhe nevojave të shoqërisë civile në Ukrainë, Bjellorusi dhe Rusi.

Global Voices (GV): Cilat janë nevojat më urgjente që organizatat e shoqërisë civile kanë tani në Ukrainë, Rusi dhe Bjellorusi?

Almut Rochowanski (AR): Nevojat për to janë shumë të ndryshme.

Për Ukrainën,  dua të përqendrohem në një gjë që ndoshta nuk do ta dëgjoni nga burime të tjera. Në të gjithë botën, ne po dëgjojmë: “Oh, shoqëria civile ukrainase është kaq e gjallë dhe kaq e fuqishme.” Dhe kjo është e vërtetë, por shoqëria civile ukrainase është gjithashtu shumë e larmishme – politika e saj është shumë e larmishme. Dhe jo e gjithë shoqëria civile ukrainase është “proqeveritare”. Shumë njerëz në Ukrainë janë thjesht njerëz të zakonshëm që merren me problemet e tyre të vështira socio-ekonomike, të organizuar vetëm për të bërë disa gjëra të mira në komunitetin e tyre. Dhe ne nuk dëgjojmë mjaftueshëm për ta. Në mediat perëndimore dëgjojmë shumë zëra të shoqërisë civile ukrainase, por këta janë zëra elitarë. Dhe ne nuk i dëgjojmë shumë ato nga grupet joelitare. Por sigurisht, problemi më i madh tani është lufta në vend. Dhe për 10-20-30 vitet e ardhshme do të na duhet të përballemi me pasojat e kësaj lufte.

Problemi më i madh për Bjellorusinë është se brenda vendit ka një shkallë shumë të lartë të shtypjes. Shumë drejtues të shoqërisë dhe aktivistë janë tani jashtë vendit dhe kanë shumë pak ndikim brenda vendit. Kontaktet e mia në Bjellorusi më thonë se kryengritja e revolucioni i tyre vijon. Llukashenko është një president i jashtëligjshëm për ta. Por së fundmi kam marrë pjesë në një sesion me ekspertë të politikës së jashtme evropiane. Dhe si e shohin ata, kryengritja mbaroi dhe dështoi. Pyetja është çfarë duhet bërë: të vazhdojmë të angazhohemi apo të mos angazhohemi? Natyrisht, me çdo krizë të re që vjen, kriza e mëparshme merr më pak vëmendje. Pra, ka shumë pak burime dhe shumë pak mbështetje dhe vëmendje në dispozicion për aktivistët bjellorusë në nivel ndërkombëtar.

Sa për Rusinë, Perëndimi tani është [në thelb] në një luftë me Rusinë. Shumë pak ushtarë perëndimorë po luftojnë në të vërtetë në luftë. Rusia e konsideron veten në luftë me Perëndimin. Dhe Perëndimi, le të jemi të sinqertë, gjithashtu e konsideron veten në luftë me Rusinë. Qeveritë perëndimore kanë deklaruar se duan që Rusia të dobësohet, ushtarakisht, ekonomikisht dhe politikisht në skenën globale për një kohë të gjatë. Natyrisht, Rusia e konsideron këtë një kërcënim ekzistencial për veten nga Perëndimi. Kështu që tani, që çdo perëndimor, veçanërisht përfaqësues të qeverisë, apo elitave të ngjashme politike, të dalin dhe të mbështesin aktivistët rusë, është si paralajmërim për vdekje për aktivistët.

Është interesante se pothuajse të gjithë flasin për mënyrën sesi opozita ruse është larguar nga vendi. Praktikisht të gjithë aktivistët rusë të të drejtave të njeriut që njoh kanë qëndruar në Rusi dhe vazhdojnë të punojnë. Natyrisht, puna për ta po bëhet më e vështirë.

GV: BE-ja ka pezulluar Marrëveshjen për Lehtësimin e Vizave me Rusinë dhe disa vende të BE-së ndaluan hyrjen për qytetarët rusë me viza turistike. Cili është mendimi juaj për këto masa?

AR: Këto masa nuk do të ndikojnë në rezultatin e luftës: gjithçka që mund të arrijnë është se mund të jetë pak më e lehtë për qeverinë aktuale ruse të marrë mbështetje. Gjithashtu, kjo i bën rusët që kundërshtojnë qeverinë e tyre, të cilët nuk duan të mobilizohen sepse kundërshtojnë luftën, të ndjehen sikur edhe Perëndimi është kundër tyre. Nuk është e favorshme për llojin e qëllimeve politike që Perëndimi ka në Rusi. Mendoj se Perëndimi miraton politika të tilla nga një besim shumë i shëmtuar ,me të vërtetë afër racizmit. Në thelb, rusët tani janë përcaktuar si Tjetri,  armiku. Rusët nuk janë vërtet njerëzorë, as evropianë, as të bardhë, as të civilizuar. Dhe ne nuk i duam ata këtu. Dhe kështu të bësh një politikë që i përjashton ata është gjithmonë një lloj lëvizje politike popullore.

Disa njerëz kanë argumentuar se është për qëllime sigurie. Por ky është absurditet i plotë. Sepse njerëzit na kanë thënë gjithashtu se asnjë mysliman nuk duhet të vijë në Perëndim, sepse secili prej tyre mund të jetë terrorist. Natyrisht, kjo ishte raciste dhe e pakuptimtë. Dhe është po aq e pakuptimtë që nga qindra mijëra rusë që mund të duan të vijnë në Evropë, secili prej tyre është potencialisht një rrezik sigurie.

GV: Një ligj për propagandën LGBTQ+ u miratua së fundmi në Rusi, i cili i vë njerëzit në rrezik. Shumë njerëz nga komuniteti shkonin në Evropë me viza turistike dhe kërkonin azil si refugjatë. A keni ndonjë këshillë për personat LGBTQ+ që duhet të largohen nga Rusia?

AR: Unë kam punuar me këtë komunitet, veçanërisht nga Kaukazi i Veriut. Por nga Kaukazi i Veriut, në 20 vitet e fundit, rreth 100,000 ose 150,000 erdhën në Evropë dhe aplikuan për azil. Ky është në fakt grupi më i madh i qytetarëve rusë që kanë marrë azil gjatë 20 viteve të fundit.

Ajo që tregon kjo është se shumica dërrmuese e këtyre njerëzve kanë ardhur në Evropë pa vizë, sepse nuk do të kishin mundur kurrë ta merrnin një të tillë. Ata nuk i kishin të gjitha ato gjëra që të duheshin për të marrë vizë, si punë zyrtare dhe llogari bankare me të ardhura zyrtare, kështu që as nuk u përpoqën. Ata udhëtojnë ilegalisht, ndonjëherë paguajnë trafikantë, rrjete kriminale për t'i ndihmuar ata të arrijnë në Evropë. Dhe pastaj ata aplikojnë për azil. Shumica dërrmuese e azilkërkuesve që mbërrijnë në Evropë nga kudo udhëtojnë pa viza, sepse vijnë nga vende ku praktikisht asnjë person i zakonshëm nuk mund të marrë viza.

Pra, këtu ka pak problem sepse nga njëra anë, ju keni njerëz që po ndihmohen nga organizatat e të drejtave të njeriut për të ikur nga Rusia. Ata po ndihmohen nga njerëz si unë, aktivistë të organizatave të të drejtave të njeriut, të cilët punojnë edhe me diplomatë. Dhe ne jemi lloji i njerëzve që na pëlqen t'i bëjmë gjërat ligjërisht. Unë nuk mund të kontaktoj një trafikant dhe të them, “a mund ta trafikosh këtë person përtej kufirit?” Unë nuk dua ta bëj këtë. Dhe nuk do të dija as kë të telefonoja; nuk i kam këto lidhje. Kur bëj gjëra, i bëj në mënyrë të ligjshme.

Ndonjëherë refugjatët, kryesisht ata LGBTQ+, veçanërisht nga Kaukazi, përpiqen të gjejnë dhe hulumtojnë lloj-lloj trukesh [për të ikur]. Dikur ekzistonte një opsion, mund të shkoje në Turqi si shtetas rus dhe më pas mund të rezervosh një fluturim për në Rusi, por përmes Gjermanisë, me Lufthansa, për shembull. Në Frankfurt, do të dilje nga aeroporti dhe  në vend që të merrje fluturimin për në Moskë, do të shkoje në kontrollin e pasaportave dhe do të thoshe “kërkoj azil” dhe ata duhet të të pranojnë dhe më pas duhet të shqyrtojnë çështjen tënde. Dhe ndoshta në fund do t'ju japin një azil. Unë njoh njerëz që e kanë bërë këtë, veçanërisht gra nga Kaukazi.

Pra, në teori, qytetarët rusë nuk kanë nevojë për vizë tranziti për të shkuar në Evropë. Dhe nëse duan të udhëtojnë nga Stambolli në Moskë nëpërmjet Frankfurtit, mund ta bëjnë këtë. Tani nuk mund ta bëni këtë sepse nuk ka fluturime Frankfurt-Moskë. Kjo është një arsye pse ky opsion nuk ekziston më – thjesht nuk ka asnjë fluturim.

Por edhe në të kaluarën, kur kishte fluturime për në Moskë direkt nga Evropa, unë kam pasur raste kur njerëzve u është mohuar hipja në këto fluturime për në Rusi me tranzit në Evropë. Puna është se asnjë vend nuk thotë hapur, “e dini, ne kemi pasur shumë aplikime nga homoseksualë rusë për azil në aeroportin tonë dhe kjo është arsyeja pse ne tani po u themi zyrave tona kufitare ose linjave ajrore që t'i kontrollojnë ato.” Por gjithmonë mund ta dallosh, sepse ajo fillon të ndodhë.

Nëse një linjë ajrore bën gabime, si për shembull nëse shumë njerëz hyjnë në vendin që aplikojnë për azil ose nuk kanë vizë, atëherë ato futen në telashe. Qeveria në fakt mund t'i gjobisë ose t'i ndëshkojë. [Linjat ajrore] janë zbatuesit de fakto të politikës së qeverisë për emigracionin, sepse ato kontrollojnë për veçori të caktuara që filtrojnë njerëzit.