Ilustrim nga Erick Retana/Connectas [1]
Global Voices redaktoi dhe riboton këtë artikull nga Carlos Gutiérrez për Connectas [1] sipas një marrëveshjeje.
Në një ceremoni monumentale në stilin e Pekinit, Xi Jinping mori mandatin e tij të tretë si Sekretar i Përgjithshëm i Partisë Komuniste të Kinës (PKK) në moshën 69-vjeçare. Ai e bëri këtë në mes të një skenari kulti personaliteti dhe me një byro politike që nuk garanton zëvendësimin e brezave pasi të gjithë anëtarët janë burra mbi 60 vjeç. Për shumë njerëz, epoka e Xi është një kapitull i ri në historinë bashkëkohore të Kinës: ai tashmë ka një fuqi që nuk është parë që nga koha e Mao Ce Dunit.
Siç thekson gazetarja Georgina Higueras në artikullin me titull “Kina: gjithçka nën qiell [2]“, Xi kërkon të arrijë një “një lloj pushteti të gjithëfuqishëm që mishëron vlerat etike dhe morale kineze” dhe të nxjerrë në pah vlerat e trashëguara të “paqes, stabilitetit dhe rendit, në kundërshtim me vlerat perëndimore të demokracisë dhe të drejtave të njeriut”. Me këtë, thotë ai, “Kina ka parë veten për të rifituar rolin e promovuesit të qeverisjes globale”, në mënyrë që të përballet me sfidat e reja të botës bashkëkohore.
Mes këtyre modeleve madhështore, prania e Kinës në Amerikën Latine dhe Karaibe është gjithnjë e më domethënëse. “Është këtu për të qëndruar,” shkruan Madelein Carolina González, një studiuese në Universitetin e Studimeve Ndërkombëtare të Pekinit, në një artikull [3] të botuar në revistën akademike De Gruyter.
Lidhjet midis kombeve të Amerikës Latine dhe Republikës Popullore të Kinës (RPP) datojnë në fund të viteve '70, por filluan të rriten që nga fillimi i këtij shekulli dhe janë forcuar që nga pandemia e Covid-19. “Ato kanë gjetur një drejtim të ri zhvillimi, me më shumë mundësi për rritje dhe përfitim reciprok,” thotë González.
Një pyetje lind në mënyrë të pashmangshme në këtë kontekst: cilat janë implikimet e udhëheqjes së vazhdueshme të Kinës nga Xi Jinping për Amerikën Latine dhe Karaibet? Për t'iu përgjigjur kësaj pyetjeje, së pari duhet të kuptojmë se çfarë do të thotë kjo periudhë e re për Kinën. Është një përpjekje e PKK për të arritur “udhëheqje të qëndrueshme”, siç thotë Higueras, në një “fazë konservatore të akumulimit të pushtetit”. Partia kritikon ato që i konsideron “populizmat e krijuara nga ‘individualizmi shkatërrues’ i demokracive perëndimore”.
Në librin e tij biografik, studiuesi i Universitetit Huron, Alfred L. Chan, pohon se reputacioni i sundimtarit është shpesh i diskutueshëm dhe opinionet jo-kineze për të priren të jenë negative dhe të ekzagjeruara. Thuhen shumë gjëra për të, nga fakti se ka një ambicie të pakufishme e deri te fakti që nuk i pëlqen të kundërshtohet. Nuk mungojnë as ata që e krahasojnë [4] me Stalinin.
Për Miguel Ángel Urrego, një studiues në Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo, Xi ka garantuar stabilitetin politik dhe ekonomik të Kinës, me një interes të veçantë në politikën e jashtme dhe në krijimin e aleancave strategjike me kombet e Amerikës Latine dhe Karaibeve. “Kina është një partner tregtar ideal sepse ka një treg të madh, kërkon shumë lëndë të para, gjeneron kredi, projekte investimi, etj. Është një burim i ri për Amerikën Latine dhe për këtë arsye, ka përfitim, në thonjëza, në marrëdhëniet e reja tregtare”.
González zbulon se Xi ka nxitur një “politikë të jashtme proaktive” me Amerikën Latine dhe Karaibet. Nga ana e tyre, kombet e këtij nënkontinenti “gjetën një partner dhe huadhënës të shquar”, përshkruan ai. Në këtë mënyrë, “Amerika Latine u bë destinacioni kryesor i investimeve të Kinës”. Aktualisht është partneri kryesor tregtar i Brazilit, Kilit, Uruguait, Argjentinës dhe Perusë, si dhe ka marrëveshje të tregtisë së lirë me këtë vend, si dhe me Kilin dhe Kosta Rikën.
Megjithatë, siç paralajmëron studiuesi Daniel Lemus, politika e jashtme e Kinës është përpjekur të forcojë imazhin e Partisë Komuniste “si një element efektiv për t'u siguruar qytetarëve kinezë atë që u nevojitet;” kryesisht, kërkon të garantojë furnizimin me burime natyrore dhe energjitike. Kjo ka çuar në përsëritjen e një modeli neo-ekstraktivist, veçanërisht në Amerikën e Jugut, ku Kina importon lëndë të para të papërpunuara nga vendet e Amerikës Latine dhe në këmbim jep inpute të përpunuara kineze.
“Kina ka fituar shumë hapësirë në Amerikën Latine dhe një nga këto karakteristika ka qenë, pikërisht, se ajo është thelluar ose ka ndihmuar në zhvillimin e ekstraktivizmit ose neo-ekstraktivizmit”, konfirmon David Cruz, studiues i shoqatës kolumbiane Ambiente y Sociedad. Ai gjithashtu thekson se në këto aktivitete është lënë pas dore ndikimi në mjedis dhe të drejtat e njeriut.
Ardhja e qeverive të reja të majta dhe të qendrës së majtë, si dhe humbja e ndikimit të SHBA-së, është një tjetër arsye për praninë e shtuar të Kinës në nënkontinent. Në një artikull [5] mbi efektet e politikës së jashtme të SHBA-së dhe Kinës në Amerikën Latine, akademiku argjentinas Gonzalo Ghiggino argumenton se Shtetet e Bashkuara kanë humbur lidershipin global “për herë të parë që nga Lufta e Dytë Botërore”.
Kina ka përfituar nga ky vakum për të pozicionuar veten si një opsion më i mirë për të bërë biznes dhe për të nxitur investimet. Sipas Ghiggino, kriza shëndetësore e shkaktuar nga pandemia ishte thelbësore dhe ka të ngjarë që “vendet e Amerikës Latine të kenë më shumë besim te Pekini sesa te Uashingtoni”. Gatishmëria e të parit për të bashkëpunuar ishte në kontrast me mungesën e solidaritetit të të dytit në momentet më të këqija të emergjencës shëndetësore. Po kështu, ai konsideron se Kina ka një shans më të mirë për të nxitur ekonomitë e Amerikës Latine drejt rimëkëmbjes.
González tregon për një nga projektet e reja kineze në Amerikën Latine: “Bashkëpunimi praktik 1 + 3 + 6″, i cili synon “të krijojë një udhërrëfyes të unifikuar midis Kinës, Amerikës Latine dhe Karaibeve” dhe i jep përparësi gjashtë fushave: “infrastruktura, teknologjia e informacionit , kultura, industria e prodhimit, energjia dhe burimet, inovacioni shkencor dhe teknologjik.”
Rizgjedhja e Xi nuk është një çështje e vogël për Amerikën Latine. Sandra Zapata, një studiuese në Universitetin Friedrich-Alexander Erlangen-Nürnberg në Gjermani, rekomandon t'i kushtohet vëmendje politikave të jashtme kineze në muajt e ardhshëm. “Ndoshta ne do të shohim më shumë akumulim dhe centralizim të pushtetit te Xi dhe vendimet nuk do të jenë ato të Pekinit, por ato të Xi, ato të liderit, dhe kjo ndryshon në mënyrë thelbësore tabelën e lojës së analizave ndërkombëtare,” thotë ajo.
Për momentin, nuk ka shenja të një konfrontimi midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës për të pushtuar tregun e Amerikës Latine. Megjithatë, në një zhvillim anekdotik, por domethënës, një grup kongresmenësh amerikanë u takuan kohët e fundit me presidentin kolumbian Gustavo Petro dhe e paralajmëruan atë se miqësia e tepruar me Kinën mund të kishte një çmim që do të bëhej i lartë nga rreziku i konfliktit nëse Kina pushton Tajvanin, siç sugjerojnë shumë tregues. Nëse kjo ndodh, analizon Zapata, Amerika Latine do të duhet të “përcaktojë lidhjet e saj me Kinën, e cila është fuqia në zhvillim, ose të vazhdojë me Shtetet e Bashkuara dhe të mendojë në mënyrë strategjike se cilat do të jenë lidhjet e saj me këta dy lojtarë globalë”.