Fotografia nga Gular Abbasova. Përdoret me leje sipas marrëveshjes së partneritetit.

Ky artikull u publikua për herë të parë në Chaikhana Media. Një version i redaktuar është ripublikuar këtu sipas një marrëveshjeje partneriteti për përmbajtjen.

Ashtu si në shumë kultura lindore, në Azerbajxhan, prindërit u ofrojnë vajzave të tyre një pajë me sende shtëpiake, mobilje dhe veshje për të t'i pasur gjatë jetës së tyre.

Tradita e pajës në Azerbajxhan daton me shekuj. Në shekullin e 19-të, familjet u jepnin çifteve të sapomartuara batanije, dyshekë, jastëkë, mbulesa tavoline të endura me dorë dhe sende të tjera të vogla shtëpiake. Sipas Mahabbat Pasayeva, autor i Zakoneve dhe Besimeve të Azerbajxhanit (shek. 19 dhe 20):

Para së gjithash, ishte e rëndësishme të përgatitej (mbledhja e sendeve) një sënduk pajë për nusen në Azerbajxhan. Pjesa më e vlefshme e pajës së nuses, fustani i nusërisë, bizhuteritë prej argjendi, mbulesat e kokës dhe sendet e tjera me vlerë mblidheshin në arkën e dasmës, e cila ishte një alternativë ndaj llojeve të mobiljeve. Më parë, familjet më të pasura ndonjëherë i jepnin vajzës së tyre tokë si prikë, përveç sendeve shtëpiake, batanijeve dhe bagëtive.

Gjatë epokës sovjetike (konkretisht 1970-1980), familjet ishin të interesuara të blinin mallra të importuara për prikën që nuk ishin të disponueshme për t'u shitur në dyqanet e zakonshme, por ishin të arritshme për ata që kishin para për të shpenzuar, sipas sociologes Lala Mehrali:

Dyqanet e mëdha kishin mallra nëpër depo që nuk ishin për tu shitur. Ato bliheshin gjithashtu nga të pasurit si prikë për vajzat e tyre. Në vitet '90, pas viteve [të para] të pavarësisë dhe luftës së parë të Karabakut, të ardhurat e përgjithshme të familjeve u ulën dhe megjithëse u përpoqën të mblidhnin një prikë për vajzat e tyre, kjo krijoi një lloj vështirësie financiare për familjen.

Tradita vazhdon edhe sot, megjithëse madhësia e pajës varet nga mundësitë financiare të familjes. Disa fillojnë të krijojnë një prikë kur vajzat e tyre janë shumë të vogla dhe ngadalë shtojnë sende me kalimin e viteve. Madhësia dhe vlera e prikës kanë rëndësi për disa komunitete, ku vajzat me prikë të vogël mund të mos pranohen nga vjehërrit e tyre. Disa familje madje marrin hua para që t'u japin vajzave të tyre një pajë që do të respektohet nga të afërmit e burrit të tyre.

Përpara pandemisë së COVID-19, ishte e rrallë që dikush të martohej pa zhvilluar dasmën. Por për shkak të kufizimeve për grumbullime të mëdha dhe vështirësive financiare të njerëzve, zakonet e reja u bënë të zakonshme. Njerëzit filluan të organizonin festa të vogla në vend të dasmave të mëdha dhe të porsamartuarit – veçanërisht ata që tashmë janë ekonomikisht të pavarur nga prindërit e tyre – filluan t'i shmangnin prikat tradicionale në favor të dhuratave më praktike të dasmës.

Ky trend solli një shtysë për traditat e reja: praktikat e prikës duket se po zbehen për shkak të sfidave ekonomike, mes një rritjeje të inflacionit ndërkombëtar, sanksioneve ndaj Rusisë dhe një recesioni të mundshëm. Ky projekt fotografik eksploron se si po ndryshojnë pikëpamjet për prikat tradicionale.

Sara, 17 vjeç, fshati Kurdakhani.
Fotografia nga Gular Abbasova. Përdoret me leje sipas marrëveshjes së partneritetit.

Sara: Nëna ime ka blerë sende për pajën për mua që kur isha fëmijë. Enët, lugët, tenxhere, mbulesa tavoline, llamba… Nuk kam ende në plan të martohem, po mendoj për shkollimin tim. Unë jam duke u përgatitur për provime. Por çfarë mund të bëhet?! Si të gjitha nënat, ajo është mësuar me të. Ky është zakon për të gjithë të afërmit dhe fqinjët tanë, në fshatin tonë. Është e zakonshme që prindërit të blejnë sende për prikën për vajzat e tyre që në moshë të vogël. Nëna ime mendon se nëse do ta ndërtojë pajën ngadalë, do të jetë më lirë. Por gjithçka ndryshon me kalimin e kohës. Traditat gjithashtu.

Aliya, 24 vjeç, fshati Fatmayi. Fotografia nga Gular Abbasova. Përdoret me leje sipas marrëveshjes së partneritetit.

Aliya: Kur një vajzë e re martohet, familja e saj duhet t'i sigurojë pajën dhe orenditë e saj. Përndryshe i gjykojnë fshatarët dhe njerëzit përreth tyre. U martova në vitin 2021. Para dasmës, vjehrra u tha prindërve se nuk kishte nevojë të blinin shumë gjëra. Mjaftojnë disa mobilje dhe disa gjëra. Familja e burrit tim ishte e pasur. Do të jetoja në të njëjtën shtëpi me vjehrrit. Ishte një shtëpi e madhe me gjithçka që ju nevojitej për të jetuar. Pas disa hezitimeve, prindërit e mi vendosën të blejnë disa mobilje dhe disa sende shtëpiake pa shpenzuar shumë para.

Turkan, 26 vjeç, Bina, Baku.
Fotografia nga Gular Abbasova. Përdoret me leje sipas marrëveshjes së partneritetit.

Turkan:Kur isha adoleshente, mamaja më blinte disa peshqirë dhe një mbulesë tavoline. Një herë i thashë nënës sime se do ta bleja vetë atë që më duhej. Kur u martova, tashmë punoja dhe fitoja paratë e mia. Nuk doja t'i shqetësoja prindërit e mi financiarisht. E festuam martesën me një festë të vogël në vitin 2021. Bleva sende shtëpiake nga paratë që kurseva nga paga ime. Prindërit e burrit na dhanë edhe paratë që kishin lënë mënjanë për blerjen e arit. Në vend të arit blemë sende të tjera shtëpiake. Për të qenë e sinqertë, nuk kishte nevojë të blinim kaq shumë gjëra. Ishim të kënaqur me shumë pak gjëra.

Ulkar, 26 vjeç, Baku.
Fotografia nga Gular Abbasova. Përdoret me leje sipas marrëveshjes së partneritetit.

Ulkar: Kam shumë pak sende si prikë. Këto janë antikuare të trashëguara nga nëna dhe gjyshja ime nga pajat e tyre… dhe shalli që kam veshur. Për pajën, nëna ime bleu një mbulesë tavoline dhe disa peshqirë. Unë dhe burri im u thamë prindërve se nuk kishte nevojë të shpenzonim para shtesë për pajën dhe dasmën. Me këto fonde, ne mund të ndërtojmë një biznes më fitimprurës për të ardhmen tonë. Por me kërkesën e vjehrrit, patjetër që duhej të blinim bizhuteri ari. Sepse është një zakon i pranuar në shoqëri. Nuk do të ishte e mundur pa to.

Gulsara, 30 vjeç, Baku.
Fotografia nga Gular Abbasova. Përdoret me leje sipas marrëveshjes së partneritetit.

Gulsara: Kur isha adoleshente, i thashë nënës sime se nuk kishte nevojë të blinte prikë. Nuk doja që prindërit e mi të shpenzonin shumë para për gjëra. Nëna ime më dhuroi një Guba (qilim dore tradicional dhe me vlerë). Përveç kësaj, kam marrë edhe sende antike që i përkisnin nënës dhe gjyshes sime, enë bakri. Kam një kujtim të trashëgimive familjare që pasqyronin kulturën popullore dhe traditat e familjes sime. Këto ishin të vlefshme për mua. Ne do të blejmë atë që na nevojitet kur të kemi nevojë pas martesës për sa kohë që unë dhe burri im jetojmë së bashku.

Afsana, 26 vjeç, Baku.
Fotografia nga Gular Abbasova. Përdoret me leje sipas marrëveshjes së partneritetit.

Afsana:Kam në plan të krijoj familje në të ardhmen e afërt, prandaj nëna ime tashmë po blen sende të vogla shtëpiake për një prikë. Ajo bëri një listë të asaj që nevojitet dhe pothuajse gjithçka e nevojshme për jetën e përditshme është blerë. Nuk jam shumë e aftë në përgatitjet e prikës. Këtë punë ia lashë nënës dhe motrës. Enët bazë të kuzhinës – pajisjet, enët, peshqirët dhe mbulesat e tavolinës – janë pothuajse gati. Me siguri do të blejmë mobilje dhe pajisje të tjera kuzhine para dasmës. Ndoshta nuk do të ketë nevojë, nëse kalojmë në një shtëpi me qira, të mobiluar plotësisht. Mendoj se pandemia ka ndikuar shumë në traditat e prikës. Nëse pesë deri në dhjetë vjet më parë familjet blinin shumë për një pajë, gjatë pandemisë ata përpiqeshin të ishin më të vëmendshëm. Kur i pyeta të porsamartuarit për përgatitjet e tyre për martesë, ata thanë se ia dolën të jetonin me më pak para dhe kursime. Madje kishte nga ata që nuk bënë fare dasmë. Gjithashtu po përpiqem të jem e vëmendshme që shpenzimet të jenë efektive. Mendoj se gjërat shtesë janë një shpenzim i panevojshëm.