[1]Julijana Milutinović duke drejtuar një program radiofonik. Foto e saj e përdorur me leje.
Kjo intervistë u publikua për herë të parë në Regjistrin e Muzikës VBU [2], një arkiv publik i muzikës maqedonase. Një version i redaktuar ribotohet nga Global Voices me leje.
Julijana Milutinović, e njohur publikisht me emrin e saj të artit DJ Julls [3] prezanton emisione radiofonike prej gati tre dekadash. Ajo e filloi karrierën e saj radiofonike në disa radio maqedonase në Shkup dhe në 16 vitet e fundit ajo jeton në Novi Sad, kryeqyteti i Vojvodinës [4], krahina autonome veriore e Serbisë. Aktualisht, ajo punon si redaktore dhe prezantuese në transmetuesin publik rajonal të Radio Televizionit të Vojvodinës, duke prodhuar dy emisione radiofonike: Iskorak [5] (“një hap përpara”) dhe Makedonium [6], i cili përmban muzikë ekskluzivisht në gjuhën maqedonase. Julls është gjithashtu një DJ [7] dhe identifikohet si një e dashuruar me muzikën.
Vasil Buraliev, themeluesi i Regjistrit të Muzikës VBU [8], gjatë një vizitë të fundit në Novi Sad bisedoi me Julls. Ai ishte kurioz nëse muzika maqedonase është e njohur jashtë Maqedonisë së Veriut dhe nëse populli serb, si fqinjët më të afërt të Maqedonisë, ndjek muzikën maqedonase të sapoprodhuar, përveç klasikëve në mbarë Ballkanin dhe këngëve popullore tradicionale si “Jovano, Jovanke” [9] dhe “Makedonsko devojče” [10].
[11]Kafe në Novi Sad, Vojvodinë, Serbi. Foto nga Vasil Buraliev, e përdorur me leje.
Vasil Buraliev (VB): Çdo të mërkurë kanali i tretë i Radio Televizionit të Vojvodinës transmeton program në gjuhën maqedonase përmes emisionit 30-minutësh Makedonium. Si redaktore dhe drejtuese e tij, a mund të na thoni se çfarë lloj muzike prezantohet në emision? A transmetohet vetëm muzikë tradicionale popullore maqedonase, apo publiku nga Vojvodina ka mundësi të dëgjojë edhe muzikë të re, si krijimet e Funk Shui [12], Dina Jashari [13], Tamara [14], Karolina [15], Martina Blažeska [16], Nikolče Miceski [17], Nokaut [18], Foltin [19], Letečki pekinezeri [20] dhe interpretues e autorë të tjerë aktualë?
Јулијана Милутиновиќ (ЈМ): Кога пред скоро 16 години се воведе програма на македонски јазик на РТВ, се инсистираше на тоа да биде традиционална музика. Првата програма на радиото е на српски јазик, Втората програма на унгарски додека на Третата програма на радиото, се слушаат програми на јазиците на другите националности во Војводина. Тоа се русински, романски, словачки, украински, ромски, буњевачки, хрватски, црногорски, чешки, германски, албански, бугарски, руски и македонски јазик. Со оглед на тоа дека „ние“, малите редакции (мали значи еден до двајца луѓе по редакција или пак се работи за соработка со надворешна продукција на емисиите) имаме многу малку простор во етерот, секогаш е неопходно да се направи добар баланс и со музиката. Но, секако дека имам слобода да пуштам музика по мој избор. Започнав со традиционална поради инсистирањето на традиционалната македонска песна, а би сакала да воведам уште барем една музичка емисија, на македонски јазик, во која сакам да ја презентирам исклучиво модерната македонска музика. Сега за сега таква можност не постои (поради немањето можност за уште еден термин на Третата програма), но имам добра идеја што планирам да ја остварам престојново лето. Верувам дека преку „летната шема“ на програмата ќе можам да го посветам „Македониум“ исклучиво на модерната македонска музика. Би сакала во таа летна шема да го претставам се она што има да го понуди македонската музичка сцена, а има многу да понуди.
Julijana Milutinović (JM):
Kur RTV prezantoi programet në gjuhën maqedonase pothuajse 16 vjet më parë, prerogativa ishte të jepte muzikë tradicionale. Kanali i parë i radios është në gjuhën serbe, Kanali i dytë është në hungarisht, ndërsa Kanali i tretë prodhon përmbajtje në gjuhët e komuniteteve të tjera etnike që jetojnë në Vojvodinë. Këto gjuhë përfshijnë rusin [21], rumanishten, sllovakisht, ukrainisht, çekisht, gjermanisht, shqip, bullgarisht, rusisht dhe maqedonisht. Duke marrë parasysh se “ne” d.m.th redaksitë e vogla (me staf prej një deri në dy persona për redaksi, ose që prodhojnë emisione përmes bashkëpunimit me kompani të jashtme të prodhimit) secila ka shumë pak kohë gjatë javës, është gjithmonë e nevojshme të balancohet informacioni me përmbajtje me muzikë.
Sigurisht që kam lirinë të zgjedh çfarë muzike të luaj. Në fillim kam luajtur më shumë këngë tradicionale maqedonase, por tani përpiqem të prezantoj së paku një shfaqje muzikore në gjuhën maqedonase që do të prezantojë ekskluzivisht muzikë moderne maqedonase. Për momentin nuk ka kohë për një shfaqje të tillë, por kam ndërmend ta ndjek idenë gjatë verës. Mendoj se “skema verore” e programacionit radiofonik do të funksiononte mirë si platformë për promovimin e muzikës moderne maqedonase në emisionin Makedonium. Skena muzikore maqedonase ka shumë për të ofruar dhe unë synoj t'ia prezantoj atë publikut tim.
[22]Panorama e sheshit kryesor në Novi Sad, Vojvodinë, Serbi. Foto nga Vasil Buraliev, e përdorur me leje.
VB: A luajnë muzikë maqedonase kafenetë dhe baret në Novi Sad? A janë këngët e interpretuesve dhe autorëve maqedonas të pranishëm në media të tjera lokale në Vojvodinë?
ЈМ: Ретко може да се слушне македонска модерна музика во Нови Сад, а и ако може, тоа е кафеана со тамбураши каде евентуално ќе ги отсвират „Македонско девојче“, „Јовано Јованке“, „Елено ќерко“ и „Битола мој роден крај“. Тие им се омилени 🙂 Повозрасната генерација „одлепува“ на Леб и сол [23], Мизар [24], Архангел [25], Анастасија [26], а помладите така-така. Инаку, генерално новосаѓани го сакаат македонскиот ритам и мелос, македонскиот јазик, неретко ми се случило да ми речат да зборувам повеќе за да уживаат во милозвучноста на нашиот македонски јазик.
JM: Muzika moderne maqedonase dëgjohet rrallë në Novi Sad. Në restorante mund të dëgjohen këngë tradicionale si “Makedonsko devojče”, “Jovano, Jovanke”, “Eleno kjerko [27]” dhe “Bitola moj roden kraj [28]” të luajtura nga banda me tamburë. Ata janë të preferuarit e tyre.
Brezi tani i mesëm i pëlqen shumë Leb i sol [23], Mizar [24], Arhangel [25], Anastasija [26] [bandat alternative të njohura në kohën e Jugosllavisë], ndërsa qëndrimi i të rinjve është ambivalent. Në përgjithësi, qytetarët e Novi Sadit pëlqejnë ritmin dhe meloditë/stilet e muzikës maqedonase dhe në shumë raste ata do të më kërkonin të flisja në gjuhën maqedonase me ta në mënyrë që ata të shijojnë tingujt e gjuhës sonë.
Videoja e mëposhtme tregon se një lokal në Novi Sad gjatë intervistës ka luajtur këngën “Mamurni ljudi” të grupit maqedonas rok Leb i sol [29].
VBU: Tradicionalisht, çdo maj, ka një festë vjetore, Ditët e Kulturës Maqedonase në Serbi. Si zhvillohet kjo në Novi Sad? A përfshin ngjarje muzikore si koncerte të artistëve maqedonas?
ЈМ: Деновите на македонската култура во Нови Сад, ги организира здружението на Македонците од Нови Сад, „Кирил и Методиј“. Секоја година се организира свечена академија со пригодна програма во чест на просветителите чие име го носи ова здружение. Се организираат литературни, поетски, музички, уметнички вечери од здружението, а со поддршка од Националниот совет на македонското национално малцинство, чие седиште е во Панчево. Доаѓаат македонски поети, сликари, уметници на тие вечери, а најчесто настапуваат групи, пејачки ансамбли и уметници кои се од Војводина. Тие настапуваат со репертоар од македонската традиционална како и класична музика.
JM: Ditët e kulturës maqedonase në Novi Sad organizohen nga Shoqata e Maqedonasve në Novi Sad me emrin “Kirili dhe Metodi”. Çdo vit ata organizojnë një Akademi Solemne për nder të iluministëve mbrojtës [30]. Ata gjithashtu organizojnë mbrëmje të letërsisë, poezisë, muzikës, arteve pamore me mbështetjen e Këshillit Kombëtar të Pakicës Kombëtare Maqedonase [31], me seli në Pançevë. Krahas vizitës së poetëve, piktorëve apo artistëve, këto mbrëmje përfshijnë shfaqje nga grupe muzikore apo artistë vendas, shpesh duke luajtur muzikë tradicionale dhe klasike maqedonase.
[32]Julijana Militunović. Foto nga Vasil Buraliev, e përdorur me leje
VBU: Ju gjithashtu keni një karrierë të gjerë si DJ. A ka në listën tuaj këngë nga produksioni muzikor maqedonas?
ЈМ: Во мојот репертоар понекогаш има македонска музика, или барем ремикси што ги создаваат наши продуценти. Јас сум вљубеник во постарата музика, па неретко се случува да ги пуштам КИМ бенд [33] (KIM Band). Од поновата продукција многу ми се допаѓаат Лилит [34] (Lilit), бидејќи се фанки и соулфул, она што јас лично го претпочитам како стил.
JM: Repertori im ndonjëherë përfshin muzikë maqedonase, ose remikse nga producentë maqedonas. Më pëlqejnë disa nga llojet e vjetra të muzikës, kështu që shpesh luaj KIM Band [33]. Nga grupet e reja preferoj Lilit [34], sepse ata janë të gazmorë dhe me shpirt, që është stili im i preferuar.
VB: Cilat këngë dhe interpretues maqedonas janë të preferuarat tuaja dhe pse?
ЈМ: Ох, колку тешко прашање. КИМ бенд [33], апсолутно се! Зошто? Заради тоа што тие го измислиле есид џезот пред Британците да го воведат како стил на музика. Сите шлагери од македонските фестивали од 70/80 ги сакам! Од Македонија Тамара Тодевска [14] е пејачката што највеќе уживам да ја слушам. Секако не смеам да ја заборавам и Каролина Гочева [15]. Крсто (Кристо) Роџевски [35] е еден од уметниците кои ги ценам. Владимир Четкар [36] исто така го ценам, особено заради тоа што стилски неговата музика најмногу ми лежи. Фанк Шуи (Funk Shui [12]) се феноменални. Дина Јашари [13] (Dina Jashari) е уште едно од имињата кое ме одушеви како и Марија Димитриевиќ [37] и нејзините џез изданија и пеење. Омилена песна ми се чини немам, но да ме прашавте и за омилена песна на друг јазик немаше да го знам одговорот. Има толку многу преубава музика, што ми се чини дека е греота да се детерминираме со еден или пет наслови.
JM: Oh, kjo është një pyetje shumë e vështirë. Një i tillë është KIM Band [33]! Pse? Sepse ata shpikën acid jazz-in përpara se britanikët ta prezantonin zyrtarisht atë si një stil muzikor. I dua gjithashtu të gjithë Schlager [38]-ët nga festivalet e viteve 1970 dhe 1980. Thjesht më pëlqen të dëgjoj Tamara Todevskën [14]. Nuk duhet ta harroj as Karolina Goçevën [15]. Dhe e vlerësoj artin e Kristo Rodzevskit [35].
Edhe Vladimir Četkar [36]-in e vlerësoj shumë, veçanërisht sepse stili i muzikës së tij përputhet me shijen time personale. Funk Shui [12] janë fenomenale. Kantautorja e re alternative Dina Jashari [13] më ka lënë përshtypje, ashtu si edhe performancat e xhazit të Marija Dimitriević [37]. Nuk kam një këngë maqedonase më të preferuar, por të njëjtën gjë do të përgjigjesha për një këngë të preferuar në ndonjë gjuhë tjetër. Ka kaq shumë muzikë të bukur në dispozicionin tonë, kështu që do të ishte pothuajse mëkat të kufizohej vetëm në një ose pesë këngë.