Ushtria ukrainase në një qytet të pushtuar heq një pankartë në rusisht: “Ne jemi një popull me Rusinë”. Nën flamurin, vargjet e poetit ukrainas të shekullit XIX Taras Shevchenko. Foto nga YouTube

Përkthyer nga Marina Khonina

Deri në vitin 2014, ukrainasit nuk kishin nevojë të shtonin një sqarim kur i referoheshin “luftës”. Kur dikush thoshte “para luftës” ose “pas luftës”, të gjithë e dinin se kjo nënkuptonte Luftën e Dytë Botërore. Megjithëse të gjithë ne e interpretuam historinë disi ndryshe (për disa, trupat sovjetike në vitet '40 ishin çlirimtare; për të tjerët, ato ishin forcat e reja pushtuese), për secilin prej nesh, lufta ishte një ngjarje e tmerrshme, e kaluar prej kohësh që nuk mund të ndodhte sërish. Në fund të fundit, nuk kishte më shtete-përbindësh të aftë për të nisur një luftë të re të përgjakshme në Evropë.

Por siç rezultoi, kishte shtete të tilla. Në vitin 2014, Rusia aneksoi një pjesë të Ukrainës, gadishullin e Krimesë dhe organizoi një “rebelim popullor” në rajonet Donetsk dhe Luhansk. “Rebelët” drejtoheshin nga forcat speciale ruse dhe të armatosur nga rusët. Ukraina duhej të mbrohej dhe arriti të çlironte një pjesë të tokës së saj – vetëm për t'u ndalur nga ushtria ruse, e cila pushtoi rajonin e Donetskut. Për herë të parë që nga viti 1944, vendi ynë pa një vijë fronti, llogore, granatime artilerie, luftë tankesh, refugjatë, heronj dhe viktima.

Megjithatë, në atë kohë, autoritetet ukrainase vendosën të mos e quanin zyrtarisht luftë, megjithëse folën për “agresion rus.” Në vend të kësaj, ata përdorën “operacion anti-terrorist” (“антитерористична операція”) dhe që nga viti 2018, “operacion i forcave të përbashkëta” (“operaція об'єднаних сил”). Kjo, thanë ata, i lejoi ata të mos vendosin ligjin ushtarak, të shmangin konfrontimin e drejtpërdrejtë me Rusinë dhe u ofroi një shans për një zgjidhje paqësore konfliktit. Megjithatë, nuk kishte paqe: bombardimet vazhduan, njerëz vdiqën dhe banorët e territoreve të pushtuara nuk kishin asnjë shans për të bërë një jetë normale. Formalisht nuk pati as luftë. Personeli ushtarak, vullnetarët dhe personat e zhvendosur brenda vendit ishin të gjithë një kujtesë e asaj që ndodhi gjatë këtyre tetë viteve, por politikanët, diplomatët e huaj dhe organizatat ndërkombëtare e shmangën fjalën.

Që nga 24 shkurti 2022, kur ushtria ruse filloi një ofensivë të re kundër Ukrainës, ne kemi kërkuar eufemizma të reja. Ukrainasit e quajnë këtë luftë “në shkallë të plotë” ose “të madhe” për ta dalluar atë nga faza e mëparshme e agresionit rus. Ndoshta, për një person që humbi shtëpinë ose të dashurit e tij në Donetsk ose Luhansk, lufta para vitit 2022 ishte mjaft e madhe. Është e rëndësishme për ne të kujtojmë dhe t'u përmendim të tjerëve se Rusia na ka sulmuar që nga viti 2014.

Tani është Rusia ajo që po shmang fjalën “luftë” dhe po i referohet asaj që po bën në Ukrainë si një “operacion ushtarak special” (“специальная военная операция”). Ky etiketim është pjesë e përpjekjes së Rusisë për t'i privuar Ukrainës subjektivitetin e saj në sytë e botës dhe pohojnë pretendimin e Rusisë për të bërë çfarë të dojë në territorin tonë. Frazat “neutrale” dhe “diplomatike” të përdorura nga organizatat ndërkombëtare dhe mediat e huaja gjithashtu ndihmojnë në arritjen e këtij qëllimi. Këto përfshijnë fraza si “kriza ukrainase” ose “konflikti në Ukrainë”. Nëse shpërfillim arsyet pseudo-historike të shpikura nga Rusia që gjoja justifikojnë pushtimin e saj ndaj një vendi fqinj, do të duhet të pranojmë se nuk ka pasur krizë në Ukrainë pa përfshirjen e Rusisë. Për më tepër, “konflikti” mund të zgjidhet në një çast; Rusia duhet vetëm të tërheqë trupat e saj nga territoret ukrainase dhe të ndalojë hedhjen e raketave ndaj nesh.

Çështje identiteti

Unë pashë një raketë ruse Kalibr në prill shumë afër qendrës së Lviv. Ky është një qytet në Ukrainën perëndimore, mijëra kilometra larg zonës së luftës. Raketa fluturoi mbi shtëpinë time dhe brenda pak sekondash goditi një servish civil makinash, duke vrarë katër punëtorë. Vala nga shpërthimi theu xhamat e një hoteli aty pranë që strehonte njerëz të zhvendosur. Mbetjet që shpërthyen i shkaktuan humbjen e gishtit një djali trevjeçar nga Kharkiv. Nëna e tij tha se po përpiqej ta nxirrte nga dhoma në një vend të sigurt dhe nuk e kuptonte pse po bërtiste: “Gishti! Gishti!”

Shkrimtari rus me famë botërore Fjodor Dostojevski shkruante se lumturia e gjithë botës nuk ia vlen një lot në faqen e një fëmije të pafajshëm. Me sa duket, rusët, të cilët janë rritur me Dostojevskin, nuk i konsiderojnë fëmijët ukrainas si të pafajshëm, sepse ata kanë vrarë tashmë 500 dhe po vrasin e gjymtojnë më shumë fëmijë çdo ditë duke përdorur raketa, granatime dhe mina. Ata gjithashtu rrëmbyen qindra fëmijë ukrainas nga territoret e pushtuara dhe i ndanë nga familjet e tyre. Mijëra të tjerë po riedukohen në shkolla duke përdorur tekste ruse dhe u bëjnë të besojnë se tani janë rusë.

Këtu do të ishte me vend të përmendim një autor që është më pak i njohur jashtë Rusisë, por i njohur për të gjithë fëmijët rusë, Ivan Krylov, i cili rishkruan fabulat e Ezopit dhe La Fontenit. Në një nga tregimet e tij, një ujk është gati të hajë një qengj. Qengji pyet: “Çfarë kam bërë?” Ujku përgjigjet: “Ti e ke fajin për urinë time”.

Sot, pesë rajone të Ukrainës po përjetojnë një luftë “të nxehtë” dhe shpërthime raketash dëgjohen rregullisht në të gjitha anët e vendit tonë të madh. Ne i jemi mirënjohës botës së qytetëruar për mbështetjen që e ruan shoqërinë tonë nga kolapsi dhe ndihmon ushtrinë ukrainase në zmrapsjen e armikut. Por ne gjithashtu duam që bota të na kuptojë.

Ne duam që ata të kuptojnë se ne nuk jemi rusë, se nuk kemi qenë kurrë rusë (pavarësisht se çfarë mund të thotë Putini dhe ne nuk do të jemi kurrë rusë). E shkruaj këtë sepse së fundmi drejtoresha e një organizate që shpërndan ndihma humanitare perëndimore më tregoi diçka që gjeti mes dhuratave për fëmijët ukrainas. Ishte një “matryoshka” (e njohur edhe si “babushka” në formën e një kukulle, ose “vanka-vstanka.” Është thjesht një lodër, por është gjithashtu një simbol i njerëzve që na sulmuan dhe duan të na shkatërrojnë.

Ne duam që bota të kuptojë se ne nuk kemi nevojë të “pajtohemi” apo të ulemi në tryezën e bisedimeve me asnjë rus. Mos na nxisni të falim askënd ose të pranojmë asgjë. Ne duam të ruajmë shtetin tonë të pavarur dhe ta bëjmë vendin tonë të qetë, të begatë dhe të lumtur në të ardhmen si vendet fqinje të Evropës – dhe ne kemi çdo të drejtë ta bëjmë këtë. Rusët kanë plane të tjera për ne: thënë troç, ata duan që ne të mos ekzistojmë. Një kompromis këtu është i pamundur.

Kuptoni se nëse nuk mbrohemi dhe nuk ruajmë një rend botëror në të cilin luftërat agresive janë të papranueshme, viktimat e ardhshme do të jenë vende të tjera, në Evropë dhe më gjerë dhe do të jetë shumë më e vështirë t'i mbrojmë ato.

Ky kuptim mund të demonstrohet duke përdorur fjalët dhe interpretimet e duhura për atë se kush jemi, çfarë bëjmë dhe çfarë po na bën Rusia. Kjo është vendimtare si për botën ashtu edhe për ne. “Operacioni special” është në fakt një luftë agresive në territorin e huaj, e pajustifikuar dhe e paprovokuar (kujtoni qengjin!). Sipas sondazheve të ndryshme, dy të tretat deri në tre të katërtat e rusëve mbështesin “luftën e Putinit“, duke e bërë atë luftë të Rusisë dhe duke i bërë të gjithë qytetarët e saj përgjegjës për të. Ekzistenca e një “popullsie rusishtfolëse” në zonat që Rusia sulmoi dhe shkatërroi kryesisht nuk justifikon agresionin. Nuk ka “sfera ndikimi” që i japin një vendi të drejtën për të sulmuar një tjetër. Territoret ukrainase që pushtoi Rusia nuk mund të quhen ruse dhe qeveria okupuese e caktuar në këto territore nuk mund të quhet “administratë proruse”. “Republikat e popullit” nuk janë as të popullit dhe as nuk janë republika; ky është një regjim pushtues i mbështetur nga armët ruse. “Referendumi” i organizuar nga autoritetet pushtuese ruse në territoret e pushtuara, me rezultatin e tij të paracaktuar, nuk ka asnjë lidhje me shprehjen e vërtetë të vullnetit të një populli. Mund të vazhdoj më tej.

Gënjeshtrat ruse – në media të karakterizuara nga propaganda, deklarata diplomatike dhe komente “ekspertësh” nga miqtë perëndimorë të Putinit – janë një përpjekje për të shtrembëruar realitetin, për të përmbysur vlerat dhe për ta shtyrë botën të besojë se Ukraina mund të eleminohet. Përdorimi i fjalëve të sakta i kujton botës se ne, ukrainasit, nuk kemi asgjë për të hequr dorë: nëse e bëjmë, thjesht do të pushojmë së ekzistuari. Tani për tani jemi vetëm ne.