Foto e rekrutit të Ushtrisë Popullore Jugosllave nga Bosnja dhe Hercegovina Bahrudin Kaletović, pamje nga video e Yutel e vitit 1991. Burimi: Wikipedia, Përdorimi i Drejtë.
Intervista është po aq bezdisëse sot sa ishte 29 vjet më parë, mbase edhe më shumë.
Një 19-vjeçar i dëshpëruar, i dobët, me sy të errët, i veshur me kamuflazh të ushtrisë, flet me një gazetar nga Yutel, një transmetues jugosllav me jetë të shkurtër, i njohur për mbulimin relativisht të paanshëm, dhe i cili mbron veten nga forcat armike.
Përveçse ai nuk e di pse ata janë armiqtë e tij.
Ata janë, si, duke u përpjekur të shkëputen, dhe ne jemi, si, duke u përpjekur t'i ndalojmë ata … Ju e dini stërvitjen, vëlla, keni qenë në ushtri, e dini se si është. Ju duhet të bëni atë që ju është thënë. Asnjë oficer nuk ka vdekur, vetëm miqtë e mi …
Bahrudin Kaletović [1] ishte një rekrut në Ushtrinë Popullore Jugosllave (JNA). Intervista e tij e sinqertë, e lirë nga patriotizmi që po përshkonte pjesë të ndryshme të Jugosllavisë ndërsa filloi të copëtohej në fillim të viteve 1990, e bëri atë një simbol të “brezit të humbur” që kishte fatkeqësinë e rëndë të ishte në “moshën e luftës” në atë kohë .
Fjalët e Kaletoviç u kujtuan kohët e fundit në një postim [2] në Facebook të shkruar nga gazetari boshnjak dhe profesori i filozofisë Dragan Bursać duke shënuar përvjetorin e intervistës. Postimi i 28 qershorit fitoi mbi 4,100 reagime, duke përfshirë dhe 329 shpërndarje.
“Më duket se Bahrudin është më i gjallë tani se shumë nga bashkëkohësit tanë,” shkroi Bursać, duke vërejtur mosbesimin që vazhdon të karakterizojë marrëdhëniet e qytetarëve me udhëheqësit kombëtarë në republikat e ish Jugosllavisë tre dekada më vonë.
Sa më pak të thuhet, aq më mirë
Mediat kryesore në rajonin e Ballkanit kanë tendencë të shmangin rishikimin e mënyrave se pse dhe si u shkaktuan luftërat që shpërbënë Jugosllavinë. Dëmi i shkaktuar rekrutëve të atëhershëm adoleshentë, rinia e të cilëve u flijua në altarin e nacionalizmit, rrallë paraqitet në bisedat kombëtare. Kjo është ndoshta për shkak se shumë nga arkitektët e atyre luftërave dhe pasardhësit e tyre të drejtpërdrejtë janë ende të fuqishëm sot.
Kaletović luftoi në anën jugosllave (JNA) në “Luftën Dhjetë-ditore” që përfundoi procesin e shkëputjes sllovene nga federata Jugosllave. Ajo rezultoi në vrasjen e 44 ushtarëve të JNA dhe 19 anëtarëve të Mbrojtjes Territoriale Sllovene (TO) dhe policisë, si dhe 19 civilë. Afërsisht 5,000 anëtarë të shërbimit të JNA u kapën [3] nga forcat sllovene, shumica e tyre rekrutë që u dorëzuan në masë sepse nuk donin të luftonin.
Ky model u përsërit gjatë luftërave të mëvonshme në Kroaci [4] dhe Bosnjë e Hercegovinë [5], kur rekrutët, oficerët dhe kadetët maqedonas ju dorëzuan forcave lokale përpara se të bënin një udhëtim me rrezik të lartë për në shtëpitë e tyre, përmes rrugëve të patrulluara nga JNA dhe policia serbe, ose duke i anashkaluar ato përmes Hungarisë dhe vendeve të tjera fqinje.
Intervista e Kaletoviç u ribotua në YouTube [6] nga shërbimi serb i verifikimit të fakteve Istinomer në 2011, si pjesë e një raporti mbi 20-vjetorin [7] e fillimit të luftës. Ai artikull përshkruan origjinën e lëvizjes së protestës [8] të udhëhequr nga nënat e rekrutëve të bllokuar, duke përfshirë një incident kur prindërit “pushtuan” Parlamentin Serb për një ditë, dhe më pas udhëtuan në Slloveni [9] për të vazhduar protestat.
Ndërsa fjalët e ushtarit të ri mbeten një pjesë e pashlyeshme e historisë së luftërave Jugosllave, pak njerëz jashtë Bosnjës dhe Hercegovinës së sotme dinë se çfarë i ndodhi më pas.
Siç zbuloi gazetari Bursać në postimin e tij:
Bahrudin i mbijetoi luftës dhe të gjitha kurthet e saj, mbijetoi duke u marrë rob i luftës dy herë, ai mbijetoi vijën e frontit, por 21 vjet më parë ai vdiq në një aksident trafiku, në rrugën për në shtëpinë e tij në Tuzla. Ai po udhëtonte për të vizituar familjen e tij dhe djalin e tij të sapo lindur.
Më poshtë është një transkript i plotë i intervistës legjendare.i
Reporter: Šta kaže, jeli znate sve podatke, protiv koga se borite i sve to?
Kaletović: Ma otkud znam. Samo znam da pucaju na nas, ništa više.
Reporter: Ne znate ko puca?
Kaletović: Pucaju teritorijalci. Ko bi drugi?
Reporter: A znate li zbog čega se vodi ovaj rat, ova bitka?
Kaletović: Ma otkud znam… Kolko ja kužim, oni kao hoće da se odcijepljuju, mi im kao ne damo. U stvari mi samo hoćemo da se vratimo u kasarne, ništa više.
Reporter: Šta Vi mislite, šta dalje? Kako dalje? Borite se, ili…
Kaletović: Šta ima da mislim, samo živ da ostanem. Jebem ti sunce… Znaš, care, bio si u vojsci, znaš kako je. Šta ti kaže, radiš. A nijedan oficir nije poginuo, sve moji jarani poginuli….
Reporter: Kolko je tvojih drugova poginulo, znaš li danas?
Kaletović: Danas trojica.
Reporter: Nijedan oficir?
Kaletović: Nijedan oficir…
Reporter: …na vatrenom položaju?
Kaletović: …ma šta ne zna gde mi je glava. Nemam pojma, gde se nalazim, koji je dan, kolko ima… Ja ništa ne znam. Ludnica živa. Nikad u životu, ja da pucam u nekog il neko u mene da puca. Gdje to može? To ne može nikako. Ja ne znam stvarno ovo, samo živ da ostanem molim Boga, ništa više. Samo živ da ostanem, majke mi.
Reporter: Kolko imaš godina?
Kaletović: Devetnaest…
Reporter: Kako se zoveš?
Kaletović: Bahrudin.
Reporter: Koliko je poginulo vojnika?
Kaletović: Četvorica svega dosad.
Reporter: Ovdje, na ovom terenu?
Kaletović: Ne ovdje trojica. Jutros trojica poginulo. Dvojica jutros, dvojica. Pa i onaj treći što je bio ranjen – umro. Pa umro! Pa da!
Reporter: Kakvo je stanje u jedinici, kako je?
Kaletović: Šta ja znam… Šta da Vam kažem. Svi molimo Boga da se ovo završi jednom da se vratimo svojim kućama. Ja ne znam … stara sad. Samo staroj da kažem da sam živ i zdrav, ako Bog da da ću se vratiti. Ništa više, eto. Samo to.
Reporter: Želimo ti mnogo sreće.
Kaletović: Hvala! Kažem apelujte preko svih medija, televizije, novina, radija, sve… Da se ovo smiri. Da nas povuku. Oni kažu da mi nećemo da se povučemo. Evo mi ginemo da se povučemo u kasarnu, da se vrate, da nas puste.
Reporter: A gdje je Vaša kasarna?
Kaletović: U Karlovcu.
Reporter: Çfarë mund të thuash, i ke të gjitha të dhënat, kundër të cilëve po lufton dhe të gjitha këto?
Kaletović: Si mund ta di. Unë vetëm e di se ata po gjuajnë në ne, asgjë më shumë.
Reporter: Ju nuk e dini kush po qëllon?
Kaletović: Anëtarët e Mbrojtjes Territoriale janë duke qëlluar. Kush tjeter?
Reporter: Dhe a e dini pse kjo luftë, pse po zhvillohet kjo betejë?
Kaletović: Si duhet ta di … Me aq sa mund të them, ata po përpiqen të shkëputen, dhe ne po përpiqemi t'i ndalojmë ato. Në fakt e vetmja gjë që duam është të kthehemi në kazermat tona, asgjë më shumë.
Reporter: Çfarë mendoni, çfarë tjetër? Si më pas? Ju do të luftonit, ose …
Kaletović: Nuk kam asgjë për të menduar përveç se si të qëndroj gjallë. Vidhni këtë … Ju e dini stërvitjen, vëlla, keni qenë në ushtri, e dini si është. Ju duhet të bëni atë që ju është thënë. Asnjë oficer nuk ka vdekur, vetëm miqtë e mi …
Reporter: Sa shokë të tu kanë vdekur sot, e di?
Kaletović: Tre sot.
Reporter: Dhe asnjë oficer?
Kaletović: asnjë oficerë…
Reporter: …në vijën e zjarrit?
Kaletović: …si ta di, nuk e di ku e kam kokën. Nuk kam asnjë të dhënë, nuk e di ku jam, çfarë dite është, sa … Unë nuk di asgjë. Çmenduri totale. Asnjëherë në jetën time (nuk e imagjinoja) do të qëlloja mbi dikë ose se dikush do të qëllonte në mua. Si mund të jetë kjo? Nuk eshte e drejtë. Unë me të vërtetë nuk di cfarë të them për të gjitha këto, unë thjesht i lutem Zotit të qëndrojë i gjallë, asgjë më shumë. Vetëm për të qëndruar gjallë, betohem në jetën e nënës sime.
Reporter: Sa vjeç jeni?
Kaletović: Nëntëmbëdhjetë…
Reporter: Si e keni emrin?
Kaletović: Bahrudin.
Reporter: Sa ushtarë vdiqën?
Kaletović: Gjithsej katër deri më tani.
Reporter: Këtu, në këtë zonë?
Kaletović: Jo, këtu tre. Këtë mëngjes kemi pasur tre vdekje. Dy u qëlluan këtë mëngjes, dy. Dhe pastaj, djali që u plagos, ai gjithashtu vdiq. Po, vdiq! Me siguri!
Reporter: Cila është situata në njësinë tuaj?
Kaletović: Nuk kam asnjë të dhënë … Çfarë të them. Ne të gjithë thjesht i lutemi Zotit që kjo të përfundojë përfundimisht që të mund të kthehemi në shtëpitë tona. Nuk e di … nëna ime. Thjesht për t’i thënë nënës sime që jam gjallë dhe mirë, dhe se dashtë Zoti të kthehem. Asgjë më shumë. Vetëm atë.
Reporter: Ju urojmë fatin më të mirë.
Kaletović: Faleminderit! Unë ju them, apeloni nëpër të gjitha mediat, TV, gazeta, radio, të gjitha … Për të qetësuar këtë. Për të na tërhequr. Ata thonë që ne nuk pranojmë të tërhiqemi. Këtu po vdesim të tërhiqemi në kazermat tona, të na kthejnë, të na lirojnë.
Reporter: Dhe ku janë kazermat tuaja?
Kaletović: Në Karlovac (Kroaci).